طرح «نور» در روزنامه ایران؛ مقنعه اجباری، شلوار جین ممنوع
افزایش فشار بر مطبوعات داخلی ایران در سال اخیر و بعد از جنبش «زن، زندگی، آزادی» به بدنه روزنامه‌های وابسته به نظام و حکومت هم رسیده و به پاکسازی گسترده‌ای در مطبوعات وابسته به حکومت منجر شده است.
در ادامه این فشارها و پاکسازی‌ها، کار به جایی رسیده که «احسان صالحی»، مدیرمسوول جدید مووسسه ایران، روزنامه وابسته به دولت، برای کارکنان زن و مرد خود دستورالعملی برای پوشش اجباری وضع کرده است تا بعد از اخراج تعداد قابل توجهی از خبرنگاران و سانسور خروجی تحریریه‌ها، حالا موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران با اجرای طرح «نور»، زنان و مردان شاغل در این موسسه را مجبور به پوششی خاص کند.
البته که این موضوع تنها مختص به روزنامه دولت نیست و شواهد از آنچه بر روزنامه‌نگاران می‌گذرد، گویای اوضاع وخیم‌تری در مطبوعات ایران است.
***
پوشش اجباری برای زنان و مردان در تحریریه روزنامه
هم‌زمان با فشاری که با دستگیری خبرنگاران در مطبوعات داخلی ایران روز‌به‌روز بیشتر می‌شود، حکومت سعی دارد با چینش تندروهای حکومتی در روزنامه‌های وابسته به خود، پایگاه‌های یکدست‌تری برای خود بسازد. از همین رو، بسیاری از مدیران وابسته به جریان‌‌های اصلاحات یا حلقه نزدیک به دولت «محمود احمدی‌نژاد» اخراج شده‌اند تا چارچوب‌های سفت و سخت‌تری در این رسانه‌ها ایجاد شود.
براساس خبری که روز دوشنبه۲۴اردیبهشت (۱۳می۲۰۲۴)، سایت «خبر فوری» منتشر کرده است، احسان صالحی، مدیریت جدید موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران، پوشش اجباری برای کارکنان زن و محدودیت پوشش برای مردان شاغل در موسسه را آغاز کرده است.
خانم‌های شاغل در روزنامه دولت، ملزم شده‌اند از پوشش مقنعه، مانتو بلند (زیر زانو) و لباس دارای رنگ‌های تیره، استفاده کنند و آقایان هم صرفا مجاز به استفاده از پیراهن آستین بلند و شلوار پارچه‌‌ای هستند. به‌عبارتی، پوشیدن شلوار جین برای مردان شاغل در موسسه مطبوعاتی ایران ممنوع شده است.
البته مدیریت روزنامه به کارکنان تاکید کرده که بخشنامه‌ای در این رابطه داده نخواهد شد، اما همه کارکنان ملزم به رعایت این ابلاغ شفاهی هستند. آن‌ها حتی تهدید شده‌اند که در صورت عدم رعایت این ابلاغیه، با برخوردی جدی مواجه خواهند شد.
مدیریت جدید البته پیش‌از این ابلاغیه شفاهی و بدو ورود خود، دست به تعدیل نیرویی گسترده زد. پیش از اینکه کسی به ابلاغیه‌اش عمل کرده یا نکرده باشد، او بسیاری از روزنامه‌نگاران شاغل در این موسسه را اخراج کرده است.
نیروهای حکومتی پررنگ‌تر از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری
حکومت در سال‌های اخیر، سعی داشته که بسیاری از رسانه‌ها را بیش‌از‌پیش در تسخیر خود درآورد. به همین منظور است که در کنار دستگیری روزنامه‌نگاران، انتخاب مدیران رسانه‌ها را از میان نیروهایی انجام داده است که پیش‌تر ارادت خود را به نظام به شکل‌های مختلفی نشان داده‌اند.
به‌عنوان مثال، احسان صالحی که از ۲۳فروردین۱۴۰۳ (۱۱ آوریل ۲۰۲۴) با حکم «محمدمهدی اسماعیلی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس هیات امنای روزنامه ایران، مسوولیت موسسه ایران را برعهده گرفته است، پیش‌از آن سردبیری سایت تندروی «رجانیوز »را در کارنامه داشته و همچنین عضو هیات‌مدیره موسسه مطبوعاتی قدس بوده است.
هرچند که انتخاب‌های پیش‌از او هم دست‌کمی از این نداشته، اما به‌نظر می‌رسد که حکومت در انتخاب‌های تازه خود به‌دنبال افراد مخلص‌تری بوده است تا جای هیچ ریسکی باقی نماند.
پیش‌از این هم البته در فروردین۱۴۰۲ (آوریل ۲۰۲۳) مدیریت خبرگزاری «ایسنا» و گروه رسانه‌ای «مهر»، با همین فرمول تغییر کرده بود.
«محمد مهدی خبرجو» در شرایطی به‌عنوان سرپرست خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا انتخاب شد که پیش‌از آن مدیر مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس بود و سابقه مدیریت فضای مجازی خبرگزاری «فارس» را در کارنامه داشت. همچنین «محمد مهدی رحمتی» که مدیرعامل گروه رسانه‌ای «مهر» شد، رییس بسیج سازمان صدا‌وسیما بوده است.
مجموع این تغییر مدیریت‌ها نشان می‌دهد که حکومت در سال‌های پس از جنبش «زن، زندگی، آزادی» همه تلاش خود را کرده است که نظارت بیشتری بر رسانه‌ها داشته باشد و سرکوب را شدیدتر کند.
عرصه برای روزنامه‌نگاران زن تنگ‌تر می‌شود
همه این اتفاقات جدا از تاثیری که بر عملکرد کلی رسانه‌ها دارد، عملکرد بسیاری از روزنامه‌نگاران زن را به‌خاطر حجاب اجباری با مشکلات متعددی همراه می‌کند و بهانه‌های بیشتری برای اخراج آن‌ها به دست مدیران حکومتی می‌دهد.
کار خبرنگاران زن از آن جهت سخت‌تر است که حتی اگر سیل این تغییر مدیریت‌ها به رسانه‌های آن‌ها نرسیده باشد، اما در خارج از تحریریه‌ها، موانع متعددی برای فعالیت و تهیه عکس و خبر برای آن‌ها وجود دارد.
خبرهای رسیده به خبرنگار «ایران‌وایر» گویای این است که زنان عکاس و خبرنگار برای حضور در محل تهیه عکس و گزارش‌های خود با موانع بسیاری مواجه‌اند. یکی از عکاسان ورزشی که برای پوشش مسابقات زنان در محل برگزاری مسابقات حاضر شده بود، به ایران‌وایر درباره فشاری می‌گوید که از سوی مسوولان سالن مسابقه برای استفاده از مقنعه، به عکاسان زن وارد می‌شد: «چند هفته پیاپی بود که وقتی برای عکاسی از مسابقات زنان می‌رفتیم، ناظر بازی گفت که به ما گفتند همه عکاسان حتما باید با مقنعه باشند. این موضوع اینقدر جدی شده بود که گفتند اگر مقنعه نپوشیده باشید، امکان ندارد اجازه عکاسی به شما داده شود.»
همچنین خبرنگاران زنی که برای تهیه خبر به سازمان‌های مختلف دولتی می‌روند، با فشارهایی برای رعایت پوشش‌هایی خاص مثل مقنعه و مانتوهایی تا زیر زانو مواجه‌اند و در صورت نداشتن این پوشش‌ها، اجازه کار حرفه‌ای و تهیه خبر به آن‌ها داده نمی‌شود.
