سلام شهروند«زبان مادریِ من هویت من است!»
اگر توِ فارس زبان، زبان مادریت را دوست داری و میخواهی به آن زبان تحصیل کنی، نمی توانی این حق را از من بگیری!
( به مناسبت ٢١ فوریه، روز جهانی زبان مادری)
دلیل نامگذاری روز جهانی زبان مادری از زمانی آغاز شد که در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاه‌های مختلف شهر داکا پایتخت امروزی کشور بنگلادش که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود، از جمله دانشجویان دانشگاه داکا و دانشکدهٔ پزشکی آن تلاش جهت ملی کردن زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان (در کنار زبان اردو) تظاهرات مسالمت‌آمیزی در این شهر براه انداختند. به دنبال این حرکت دانشجویان، پلیس به آن‌ها تیراندازی کرده، عده‌ای از آن‌ها را کشت. بعد از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای نخستین‌بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریهٔ (برابر با دوم و گاهی سوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در ارتباط با این روز برگزار می‌گردد.
در ایران نیز برای اولین بار به مناسبت روز جهانی زبان مادری دوم اسفندماه سال ۸۲ برابر با ۲۱ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی مراسمی در شهر تبریز در تالار «دکتر مبیّن» توسط فعالین مدنی و همزمان و در همان روز در تهران در دانشگاه علم و صنعت، توسط دانشجویان تُرک دانشگاه‌های تهران برگزار شد. موضوع اصلی سخنرانی‌ها و شعرا در این مراسم، لزوم آموزش به زبان مادری در کشور چندملیتی ایران بود.
در سال‌های بعد نیز برگزاری این مراسم ادامه داشته است.
سازمان جهانی یونسکو معتقد است که، باید امکانات و شرایطی فراهم شود تا زبان‌هایی که در حال فراموشی هستند در کنار زبان‌های حاکم شانس ادامه حیات داشته باشند.
ارزش زبان مادری از دیدگاه بزرگان:
سازمان یونسکو: کسی که نتواند به زبان مادری خود بنویسد و بخواند بی سواد محسوب می‌شود.
آلفونس دوده، نویسنده فرانسوی: هر ملتی که زبان مادری خود را فراموش کند، مانند فردی زندانی است که کلید زندانش گم شده باشد.
هایدیگر، جامعه شناس: اگر زبان ملّتی از بین برود آن ملّت هم از صحنه هستی خارج شده است.
میلان کوندرا، جامعه شناس: نخستین گام برای از میان برداشتن یک ملت، پاک کردن حافظه آن است. باید کتاب‌هایش را، فرهنگش را، زبانش را از میان برد. باید کسی را واداشت که کتابهای تازه ای برای او بنویسد، فرهنگ جدیدی را جعل کند و بسازد، تاریخ و زبان جدیدی را اختراع کند، کوتاه زمانی بعد ملت آنچه هست و آنچه بوده را فراموش می‌کند. دنیای اطراف همه چیز را با سرعت بیشتری فراموش می‌کند.
ماهاتما گاندی، رهبر آزادی خواه هند: کسی که زبان و ادبیاتش را نخوانده باشد، تاریخش را نخواهد دانست و آن کس که تاریخش را نداند آینده‌ای ندارد.
دکتر جواد هئیت، جراح مشهور و صاحب امتیاز و مدیر مجله ادبی ترکی – فارسی «وارلیق» : زبان مادری و لهجه ترکی من، هویت من است، بدون زبان مادری، من بی هویت هستم.
فرانتس فانون، نویسنده فرانسوی: استعمار برای تسلط بر اقوام تحت ستم خود قلب‌های آنان را تحریف و آنان را نابود می‌کند.
ابن خلدون، جامعه شناس: وقتی ملت بزرگی اسیر ملتی کوچک‌تر از خود می‌شود، خود را فراموش می‌کند.
ویتگنشتاین، فیلسوف جهان معاصر: زبان من جهان من است و جهان من زبان من.
زبان مادری سرمایه فرهنگی است و وقتی از حفظ، توسعه و تقویت فرهنگ یک جامعه سخن به میان می‌آید، تنها چیزی که گذشته، حال و آینده آن جامعه را بهم پیوند می‌دهد؛ چیزی به جز زبان نیست.
برخوردار نبودن از حق گویش و تحصیل به زبان مادری، خطر گسست مناسبات انسانی و طبیعی میان افراد را در بر دارد. نباید فراموش کنیم که فرهنگ صلح زمانی شکوفا می‌شود که مردم از حق طبیعی زبان مادری استفاده کنند.
اما هر کدام از ما هر چقدر هم به زبان دیگری غیر از زبان مادری خود مسلط باشیم، زبان مهم و حیاتی برای بیان احساساتمان همان زبانی است که برای اولین بار به وسیله آن سخن گفته‌ایم.
نویسنده: حسن راشدی
