آیا حمله به اوکراین، ژاپن را به سمت هسته‌ای شدن سوق خواهد داد؟
برای کسانی مانند آقای آبه، که مدت‌ها در آرزوی یک ژاپن دوباره کاملاً مسلح بودند، تهاجم به اوکراین نمونه خوبی است از آن‌چه که می‌تواند برای کشورهایی رخ بدهد که به درستی از خود در برابر همسایگان بزرگتر، مسلح‌تر و تهاجمی‌تر دفاع نمی‌کنند.
ریچارد مک گرگور از مؤسسه لووی در سیدنی و نویسنده کتاب حسابرسی آسیا معتقد است که آبه معتقد است وقت آن رسیده است که گفت‌وگويی راستین در ژاپن به راه بیندازد و جداً تلاش کند تا عملاً مردم ژاپن را به این کار متقاعد کند.
او به بی‌بی‌سی گفت: “فکر می‌کنم موضوع در اینجا مثل جام مقدس است. فکر می‌کنم می‌خواهد سعی کند افکار عمومی را که صراحتا بسیار سرسخت بوده است، عوض کند.”
تعبیر بسیار سرسخت هنوز تمام واقعیت را نشان نمی‌دهد. نظرسنجی انجام شده در سال گذشته نشان داد که ۷۵ درصد ژاپنی‌ها خواهان امضای پیمان منع سلاح‌های هسته‌ای هستند.
درخواست آبه برای مباحثه هسته‌ای با خشم گروه‌های بازماندگان بمب اتمی در هیروشیما و ناکازاکی مواجه شد. نخست وزیر فعلی فومیو کیشیدا (که اهل هیروشیما است) به سرعت به سلف خود نهیب زد و پیشنهاد آقای آبه را “غیرقابل قبول” خواند.
اما آقای آبه سیاستمداری زیرک است. او می‌داند که اوکراین شوک بزرگی به بار آورده است، و می‌داند که عموم مردم ژاپن نگران یک کره شمالی غیرقابل پیش‌بینی مجهز به سلاح هسته‌ای و چینی روز به روز تهاجمی‌تر هستند.
پروفسور یویچی شیمادا یک دانشگاهی محافظه‌کار و دوست و مشاور دیرینه شینزو آبه است.
پروفسور شیمادا می‌گوید: “او فکر می‌کند برای ژاپن ضروری است که نوعی قدرت تهاجمی مستقل در مقابل چین یا کره شمالی داشته باشد.”
و این احتمالاً شامل یک زرادخانه هسته‌ای نیز می‌شود. اما او همچنین می‌داند که حمایت از داشتن سلاح هسته‌ای در ژاپن برای هر سیاستمداری به منزله خودکشی خواهد بود، بنابراین او می‌خواهد گفت‌وگویی عمومی درباره‌اش راه بیندازد.
موضع رسمی دولت ژاپن در حال حاضر تکیه بر بازدارنده‌های (هسته‌ای) گسترده ایالات متحده است. اما ژاپن به ایالات متحده اجازه نمی‌دهد تا سلاح‌های هسته‌ای را در ژاپن مستقر کند. و این واقعاً خودخواهانه است.”
بنابراین، آقای آبه پیشنهاد نمی‌کند که ژاپن سلاح هسته‌ای خود را بسازد. او پیشنهاد می‌کند که مقداری از آمریکا قرض بگیرد.
واقعیتی که در جهان پس از جنگ سرد تا حد زیادی فراموش شده است این است که آلمان، بلژیک، ایتالیا و هلند همگی تسلیحات هسته‌ای ایالات متحده را در خاک خود ذخیره می‌کنند.
افزون بر آن، اگر جنگ هسته‌ای رخ دهد، این کشورهای غیرهسته‌ای می‌توانند با استفاده از هواپیماهای خود، آن سلاح‌ها را از طرف ایالات متحده به اهداف مورد نظر “برسانند”.
این چیزی است که آقای آبه اکنون برای ژاپن پیشنهاد می‌کند.
همه چیز هنوز خیلی دور از ذهن است. قانون ژاپن صراحتاً از سال ۱۹۷۱ وجود هرگونه سلاح هسته‌ای را در خاک این کشور ممنوع کرده است. اما آقای آبه تنها کسی نیست که خواستار بحث در مورد این ممنوعیت است.
ریوزو کاتو طولانی مدت‌ترین سفیر ژاپن پس از جنگ در ایالات متحده بود و شاید سرسخت‌ترین مدافع اتحاد ژاپن و ایالات متحده باشد. اما او می‌گوید با وجود کره شمالی مجهز به سلاح هسته‌ای، ژاپن دیگر نمی‌تواند فقط به چتر حفاظت هسته‌ای آمریکا تکیه کند.
او می‌گوید: “شاید چین نباشد.”
“ممکن است یک رهبر دیوانه تصمیم به شلیک سلاح‌های هسته‌ای به سمت ژاپن بگیرد. یا می‌توانند از آنها برای ارعاب سیاسی استفاده کنند. ژاپن در برابر ارعاب کاملاً آسیب‌پذیر است. ما باید در زمینه دفاعی کارهای بیشتری انجام دهیم.”
پس از جنگ جهانی دوم، اشغالگران آمریکایی صلح‌طلبی را به ژاپن تحمیل کردند. خلاص شدن از شر این موضوع همیشه دور از ذهن به نظر می‌رسید. اما این چیزی است که هم دولت ایالات متحده و هم بسیاری از نخبگان سیاسی ژاپن اکنون از آن حمایت می‌کنند.
ریچارد مک گرگور از مؤسسه لووی می گوید: “بسیاری از آمریکایی ها آرزو می‌کنند که ای کاش ژاپن را با يک قانون اساسی صلح‌محور مقید نمی‌کردند.”
“نباید فراموش کنیم که افرادی مانند آبه نیز از تحمیل این قانون اساسی توسط آمریکایی‌ها به شدت خشمگین هستند. بدیهی است که آنها ناراحتی خود را فروخورده‌اند زیرا خواهان اتحاد با آمریکا هستند.
آنها می‌دانند که به تنهایی نمی‌توانند چین را مدیریت کنند. یک نوعی پشیمانی فروشنده و پشیمانی خریدار در مورد قانون اساسی صلح‌محور در هر دو طرف اقیانوس آرام وجود دارد.”
در واقع، ژاپن در حال حاضر از اینکه یک کشور صلح طلب واقعی باشد، صرف نظر از ادعاهای قانون اساسی آن، فاصله زیادی دارد.
نیروی دریایی این کشور اکنون یکی از قدرتمندترین نیروی دریایی جهان است – بسیار بزرگتر از نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا. چیزی که ژاپن ندارد، توانایی حمله دوربرد است.
پروفسور یویچی شیمادا می‌گوید اجماع این است که این موضوع اکنون باید تغییر کند. “این موضع که ژاپن باید سلاح‌هایی داشته باشد که بتواند به قلمرو دشمن ضربه بزند، به نظرم در حزب حاکم لیبرال دموکرات، اکثریت قریب به اتفاق سیاستمداران فکر می‌کنند که داشتن چنین قابلیتی برای ژاپن ضروری است.”
پروفسور شیمادا می‌گوید تهدیدهای ولادیمیر پوتین علیه اوکراین فقط این موضوع را فوری‌تر کرده است.
“رئیس جمهور پوتین در واقع به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای علیه یک کشور غیرهسته‌ای اشاره کرد. این برای بسیاری از سیاستمداران ژاپنی تغییر دهنده بازی است.”
“روسیه یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل است. همه ما می دانیم که پوتین بی‌رحم است. اما چنین چيزی حتی برای او هم تکان‌دهنده است.”
برخلاف اوکراین، ژاپن اتحاد کاملی با ایالات متحده دارد و واشنگتن متعهد است که از هر کشوری که به ژاپن حمله می‌کند، انتقام بگیرد، از جمله با سلاح هسته‌ای.
این تا زمان برتری و سلطه آمریکا جواب داده است. اما در آسیا، چین اکنون به سرعت در حال نزدیک شدن به برابری نظامی با آمریکا است. و سپس انتخاب دونالد ترامپ فرا رسید.
هیرومی موراکامی، نویسنده کتاب میراث آبه می‌گوید: “آقای ترامپ گفت که شما باید خودتان امنیت خود را به عهده بگیرید. او این را به صراحت گفت. اما من فکر می‌کنم روند کلی ایالات متحده اساساً مشابه آقای ترامپ است. دیگر نمی‌توان کاملاً به ایالات متحده تکیه کرد.”
برای برخی، مانند سفیر کاتو، پاسخ این است که اتحاد ایالات متحده و ژاپن تقویت شود – و ژاپن مسئولیت دفاع از همسایگی خود را بیشتر بر عهده بگیرد.
برای پروفسور شیمادا، این می‌تواند به این معنا باشد که روزی ژاپن مجبور خواهد شد بازدارنده هسته‌ای خود را ایجاد کند.
یکی از مواردی که همه کسانی که با آنها صحبت کردم بر آن اتفاق داشتند این بود که ژاپن باید به نحوی از تابوی صحبت در مورد دفاع خود عبور کند.
خانم موراکامی می‌گوید: “سال‌هاست که از این امر اجتناب شده است.”
“اما واقعا لازم است رهبری ژاپن این موضوع را مطرح کند و به مردم نشان دهد. ما دیگر نمی‌توانیم در این دنیای ساختگی زندگی کنیم.”
“وضعیت اوکراین واقعاً تکان دهنده است و امیدوارم که رهبری و عموم مردم را وادار به تفکر جدی کند.”
