Səməd Behrengi Xatirə Paneli, 23 Yanvar 2020 tarixində Beynəlxalq Türk Mədəniyyət Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən anadan olmasının 80 illiyi münasibətilə təşkil edildi.
Təbrizdə anadan olan, Türk müəllim və uşaq hekayələri və xalq nağıllarının yazıçısı-tərtibçisi olan Səməd Behrenginin ad günü 23 yanvar 2020-ci il tarixində “Səməd Behrengi Xatirə Paneli” ilə Beynəlxalq Türk Mədəniyyət Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən anıldı.
Paneldə danışanlar arasında TÜRKSOY baş katibinin müavini Dos. Dr. Bilal ÇAKİÇİ, Avrasiya Yazıçılar Birliyinin prezidenti Dos. Dr. Yakup Ömeroğlu, Dr. Nazlı Rana Gürel, Dr. Rıza Heyet, Dr. Gamze Gizem Avcıoğlu və Xəzinədar Aruz iştirak etdi.
Səməd Behrəngi kimqdir ?
(Təbriz, İyun 1939 / Təbriz, Avqust 1968)
Müəllim, müəllif, tərtibçi, uşaq hekayələri və hekayələrinin tərcüməçisi və tərcüməçisi.
1939-cu ilin iyununda Təbrizin Çerendəb məhəlləsində anadan olub. Atasının adı İzzət, anasının adı Sara idi. Səmədin iki qardaşı və üç bacısı var. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Təbrizdəki “Debiyristân-i Terbiyet” və “Dânişserâ-yi âlî” adlı məktəblərdə oxumuşdur. Təhsilini başa vurduqdan sonra Mamkan, Gogan və Ahircan kimi kənd məktəblərində müəllimlik etməyə başladı və qısa ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə qaldı. Müəllimlik edərkən Təbriz Məktublar fakültəsinin İngilis dili və ədəbiyyatı kafedrasında gecə dərslərini davam etdirdi. Azərbaycanlı kəndli övladlarına rəhbərlik xidmətləri göstərərkən onlar üçün nağıllar yazdı. Azərbaycan xalq ədəbiyyatını oxudu. Ağızdan-ağıza keçən xalq nağıllarını toplayaraq bu materialı Azərbaycan türkcəsi və fars dilində yenidən yazdı. Bəlkə də ədəbi fəaliyyətinin ən vacib hissəsi olan bu əsərdən başqa, o, Azərbaycan folkloruna və İran təhsil sisteminə diqqət yetirmişdir; Təhsil sistemindəki çatışmazlıqları aşkar etdikdən sonra həll yolları çıxardı. O dövrün mühüm qəzet və jurnallarında dərc olunan məqalələrində S.Qaranguş, Çingiz, Merâtî, Bâbek, Behreng, Adıbatmış, Daryuş, Nevvâb Merâgi, S. Adam, Solma kimi təxəllüslərdən istifadə etmişdir. Hədəf adlı həftəlik bir qəzet nəşr etsə də, bu qəzet o dövrün repressiv hakimiyyəti altında yaşaya bilmədi. 1968-ci ilin avqustunda Aras çayında boğularaq öldü.
Behrenginin əsas əsərləri:
I. Müayinə, müşahidə və məqalə sahəsindəki əsərləri:
Kondukâv der mesâil-i terbiyetî-yi İran (İran təhsil problemləri ilə bağlı bir araşdırma); Folklor u zebân-i bzerbaycan (Azərbaycan dili və folkloru); Mecmâ’a-yi makâlehâ (Məqalələr jurnalı); Bihruz-i Dihkani ilə birlikdə hazırlanmış və bu kitabda (iki cild birlikdə; Birinci nəşr Tehran 1354 səmsi / 1975; dördüncü nəşr Tehran 1357/1978), Tapuşlar və Qaçışçılar (Təbriz 1345/1966) ).
II. Nağıl və hekayələrdəki əsərləri:
Ulduz u Kelâghâ (Yıldız və Kargalar) Behrenginin ilk uşaq kitabıdır və dostlarından birinin ögey övladlarından birinin həyatından ilham çəkdi və onun marağı Behrengini digər kitablar yazmağa həvəsləndirdi. Bu kitab 1345/1966-cı illərdə Təbrizdə nəşr edilmişdir.
İtaliya və Çexoslovakiyada mükafat aldığı Mâhi-yi siyah-i kuçulu (Kiçik Qara Balıq). Türkiyəli rəssam və cizgi filmi ustası Mehmet Sönmezin təsvir etdiyi bu əsər beynəlxalq yarmarkalarda iki şərəf medalını aldı. İranda, 1968-ci ildə, il kitabı Şûrâ-yi kitab-i küde (Uşaq Kitab Şurası) tərəfindən seçildi.
Sergozeşt-i dâne-yi berf (Qar yağışı macərası)
Peserek-i Lebufuruş (Uşaq çuğunduru)
Keçel-i Kefterbâz (Kel Güvercinci).
Behrenginin uşaq ədəbiyyatı haqqında məqalə “Telseun” (3 nəşr, Tehran 2536/1977) ilə birlikdə beş hekayə (beş nəşr və beş məcmuə xalq nağılları “Telhun” (Tehran 1349/1970) ilə birlikdə nəşr edildi. ), bu hekayələrin bəziləri “Bu Köroğlu”, “Taşlanmış dəvə”, “Bir şaftalı min şaftalı”, “Kiçik qara balıq”, “Sevgi hekayəsi” və “İnadkar pişiklər” başlıqları ilə türk dilinə tərcümə edilmişdir (Dost Nəşrlər, İstanbul, 1975 -1979)
