İsrail hədəf göstərilərək Tehranla Bakı arasındakı böhran; Xamenei də mubahisələrə daxil oldu

4 Oktyabr 2021

İran İslam Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasındakı münasibətlərdə gərginlik Ayətullah Xameneinin çıxışı ilə yeni mərhələyə girmişdir. Xamnei bir qrup yüksək rütbəli hərbçiyə verdiyi video çıxışında Azərbaycan Respublikasının adını çəkmədən dedi: “Hamı bilsin ki, kimsə qardaşları üçün quyu qazarsa, öncə özü quyuya düşəcək. O, ayrıca “İranın quzey -batısında” mübahisələrin əcnəbilərin yəni İsrailin, varlığına icazə verməməkdən həllinə çağırdı. Xamneinin gərginliyə girməsi Tehranla Bakı arasında böhranın artmasına ciddi işarədir.

***

İran hökumətinin qeyri -rəsmi mediası uzun müddətdir ki, Suriyada həyata keçirilən hərəkətlər və əməliyyatlarla İslam Respublikası bayrağının İsrail sərhədi yaxınlığında qaldırıldığını söyləyir. Bu, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Colan təpələri yaxınlığında olması, Suriyanın İsrail tərəfindən işğal edilmiş bölgələri və İslam Respublikası qoşunlarının İsrail ərazisinə yaxınlığına bır Kinayədir.

Bir neçə aydır ki, İsrail Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən Suriyadakı onlarla Iran İslam Respublikası bazası hərbi hava qüvvələri tərəfindən məhv edildi. Bakı rəsmiləri ilə çox sıx əlaqələri olan və keçən il Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan arasında Dağlıq Qarabağın geri alınması uğrunda gedən müharibədə Azərbaycan Respublikasına yaxun duruş sərgiliyən İsrail indi İran sərhədləri yaxınlığındadır.

Bu varlıq, İslam Respublikasının İsrail yaxınlığında hərbi yerləşdirilməsinə bir cavab kimi görünür. Necə ki, Suriya İslam Respublikasının vəkili idi, Azərbaycan Respublikasında da var olmaq, yəqin ki, İsrail baxımından İranın sərhədlərinə yaxınlaşmaq üçün bir fürsətdir.

Ayətullah Xamenei hərbçilərə və hərbi akademiya məzunlarına verdiyi son açıqlamada yaxınlığı tənqid edərək dedi: “Əcnəbilərin bölgədə hərbi iştirakı nifaq, ziyan və məhv mənbəyidir və bütün ölkələrin xalqına güvənən və qonşu ordularla inteqrasiya edən müstəqil bir ordunun olması bütün bölgənin xeyrinədir.”

Xamenei “bütün ölkələrin öz millətinə əsaslanan müstəqil bir ordunun olması bölgənin xeyrinədir” və “regional orduların xarici orduların müdaxilə etməsinə və ya maraqlarını qorumaq üçün hərbi iştirakına icazə verməməsi”nin lazım olduğunu söyləsə də, İslam Respublikası onun hakimiyyəti altındadır və İranın qonşularına qarşı bu tövsiyənin tam əksini etdi.

İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Qüds Qüvvələri adlanan bir xarici şöbəsinin yaradılması Xamneinin rəhbərliyi dövründə baş verdi. Qüds Qüvvələri İraq, Livan və Suriyada İran ətrafındakı ölkələrdə “başqa bir dövlətə əsaslanan müstəqil vəkil orduları” qurmaq üçün silahlı qruplar yaratdı və adını müqavimət və ya İsraillə qarşıdurma adlandırdı. İndi İsrail də qisas aldı və şiə əhalisinin mütləq əksəriyyətinin olduğu İranın yeganə qonşu ölkəsi vasitəsilə İranın sərhədlərinə çatdı.

İslam Respublikası və İsrail son aylarda bir neçə cəbhədə müharibə aparır. İsrail praktiki olaraq İranın nüvə obyektlərində təxribata əl atıb və İranın əsas uran zənginləşdirmə mərkəzini hədəfə alır və  Karacdakı zənginləşdirmə zavodu araşdırma və istehsal mərkəzinə hücum edir. Nüvə proqramının arxa opərdəsini yönətən adam və müdafiə nazirinin müavini Möhsün Fəxrizadəyə Tehran ətrafında sui -qəsd edir. İnqilab Keşikçiləri Korpusunun bəzi raket mərkəzlərində partlayış planlaşdırmaqda şübhəli bilinir və dənizdə İslam Respublikasının tankerlərindən bəzilərinə ziyan vurur və bu, ziyandan daha çox hərbi bir xəbərdarlığın göstərilməsidir.

İslam Respublikası ilə müxtəlif gərginliklər yaşanarkən, İsrail Fars körfəzi ərəbləri arasında mövqeyini sürətlə yaxşılaşdırır. Son aylarda İrana bitişik olaraq Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində və Bəhreyndə iki səfirlik açdı və İran ətrafındakı digər ərəblərlə siyasi əlaqələr olduğu barədə şayiələr yayılmışdı.

Siyasi əlaqələrin başlaması ilə İsrailin Fars Körfəzi ölkələri ilə ticarət əlaqələri də başladı və ticarət gəmiləri Oman dənizi və Fars körfəzinə doğru yola çıxdı. Oradan keçmək üçün Hörmüz boğazının genişliyi kiçik olduğu üçün İran sularını keçməli olurlar və beynəlxalq qaydalara görə İslam Respublikasının onları keçirməkdən başqa çarəsi yoxdur. Bir halda, İsrailin ticarət gəmisini dəstəkləmək üçün Fars Körfəzinə bir sualtı qayığı göndərdiyi bildirildi.

İran İslam Respublikası indi İsraili quzeydən və güneydən sərhədlərinə yaxın hiss edir. İsrailin Azərbaycan Respublikasında, yəni İranın quzey -batsı qonşusunda hərbi mövcudluğunun artması və sabitləşməsi zamanı Tehranla Bakı arasındakı ikitərəfli münasibətlər də pozulub və İrandakı hakim rejim rəsmilərinə ikiqat siyasi ziyan vurub.

Qonşu ölkələrdən İslam Respublikası son illərdə Azərbaycan Respublikası ilə tarixi gərginliyi nəzarətdə saxladı və ölkə İranın kəskin xarici problemləri siyahısından çıxarıldı; Amma indi vəziyyət dəyişib və Azərbaycan Respublikası indi Səudiyyə Ərəbistanı, Bəhreyn, Əfqanıstan və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri siyahısına daxil edilə bilər. İranla əlaqəsi olmayan, ya da münasibətlərinin səviyyəsi kövrək olan ölkələr.

Ayətullah Xameneidən başqa, xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahiyan və Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi admiral Əli Şəmxani də Azərbaycan Respublikası ilə iki ölkə arasındakı münasibətlərdə dosca olmayan şəkildə xəbərdarlıq etmişlər. Ayətullah Xamenei böhrana girəndə hökumət rəsmiləri ondan daha sərt və daha aydın mövqe tutmalı olacaqlar. İslam Respublikasının davranış modeli göstərir ki, bundan sonra gərginliyi artırmaq ehtimalı onu azaltmaqdan daha çoxdur.

Əmir-Abdullahiyan bu yaxınlarda etimadnaməsini almaq üçün Azərbaycan Respublikasının yeni səfiri ilə görüşdü, Bakının və Prezident İlham Əliyevin yeni siyasətini tənqid etdi. Bu ümumiyyətlə səfirlə nazirin ilk görüşündə edilən şey deyil və gərginliyin ciddi olduğunu göstərir. Bu sözlərdən qısa müddət sonra İslam Respublikası Ordusu Azərbaycan Respublikasının sərhədləri yaxınlığında görünməmiş bir hərbi manevr başlatdı və Bakı rəsmilərinə xəbərdarlıq etmək niyyəti güddü.

Göründüyü kimi, İran ətrafında yeni bir gərginlik dövrü başlamışdır. İsrailin quzey qonşudakı hərbi iştirakı ilə paralel olaraq Azərbaycan Respublikası ilə münasibətləri təhlükə almaq bu gərginliyi göstərir.

iranwire