Ərdəbil Mərkəzi Həbsxanasında Abbas Lisaniyə qarşı təzyiqlər artıb
Ərdəbil Mərkəzi Həbsxanasında saxlanılan siyasi məhbus “Abbas Lisani” 14 Noyabr Cümə günündən bəri ziyarətinə qadağa qoyuldu və ailəsinə zəng etmək hüququndan məhrum edildi. Bu məhdudiyyət bu ilin Sentyabrından bəri bu siyasi məhbusa qarşı ikinci dəfədir tətbiq olunur.
Iranwire-in aldığı xəbərlərə görə; Cənab Lisani, qadağalara etiraz olaraq, Ərdəbil Həbsxanasının 7-ci palatasının gözətçi zabitinin ofisini qarşısında oturma aksiyası başladaraq bu məhdudiyyətlərin qaldırılmasını və həbsxana rəhbərliyinin məsuliyyətə cəlb olunmasını tələb etdi.
Abbas Lisani ilə eyni palatada olanların yayımladığı məlumata görə, həbsxana rəsmiləri sonda ona Ərdəbil prokuroru Abdullah Təbatəbayi tərəfindən imzalanmış bir məktub göstərdilər və bir daha bildirilənə qədər telefon danışığının qadağan edilməsini əmr edildiyini bildirdilər.
Son günlərdə bu siyasi məhbusun ailəsi bu məsələni izləmək üçün Ərdəbil Prokurorluğuna müraciət etdi və hər dəfə məhkəmə qüvvələrinin maneə törətməsi ilə prokurorluğa getməsinə icazə verilmədi.
Ərdabili siyasi fəal, şair və yazıçı Abbas Lisani, İrandakı Türklər arasında kimlik hərəkatlarının ən təsirli şəxslərindən biridir. İranda sivil və zorakılığın qarşıtı hərəkatların öndə gələni kimi xatırlanır.
Keçən il bu tanınmış Türk fəalın şerləri, məqalələri, müdafiə və müsahibələr toplusu bir qrup sevənləri tərəfindən özgürlük Harayı (Azadlığı bağırmaq) adlı kitabında nəşr olundu.
İyirmi ildən çoxdur davam edən mədəni mübarizəsi zamanı Lisani bir neçə dəfə həbs edildi və sürgün edildi və hal-hazırda Ərdəbil Mərkəzi Həbsxanasında 15 illik cəzasını çəkir.
Bu ilin iyul ayında Ali Məhkəmə Abbas Lisaninin etirazını rədd edərək Ərdəbil Apellyasiya Məhkəməsində 5 ildən 15 ilə qaldırılan cəzasını təsdiqlədi.
İddianamənin mətnində Abbas Lisaniyə qarşı irəli sürülən ittihamlar “Gamac qrupunun qurulması, idarəsi və üzvlüyü, milli təhlükəsizliyə qarşı hərəkət və rejimə qarşı təbliğat işləri” olaraq bildirilmişdir.
Bu siyasi fəal 16 Dekabr 2018-ci ildə Təbriz İnqilab Məhkəməsinin 2 saylı şöbəsində Məhkəməyə etirazından və başqa bir iş ilə əlaqədar yenidən apelyasiya şikayətindən sonra məhkəmədən ayrılmadan əvvəl təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həbs olundu və Ərdəbil həbsxanasına köçürüldü.
Abbas Lisani tutulduqdan sonra və məhkəmə prosesi zamanı girov müqabilində sərbəst buraxılmadı. Bu müddət ərzində o, Korona epidemiyası zamanı və bir məhkumun qohumunun ölümü zamanı verilən təcili izindən istifadə etmək hüququndan da məhrum edildi.
Beynəlxalq Əfv Təşkilatı dəfələrlə çox sayda bəyanatla çıxış edərək Abbas Lisaniyə qarşı çıxarılan hökmü siyasi adlandırıb və qeyd-şərtsiz sərbəst buraxılmasını istəyib.
Təşkilat ayrıca, Abbas Lisaninin sərbəst buraxılması üçün imza kampaniyasına başlayaraq, ona verilən qərarı zövq əsasında və ədalətdən və beynəlxalq hüquqdan uzaq bir məsələ adlandırdı və hökmü ləğv etməklə yanaşı, İran məhkəmə hakimiyyətinin sədrindən Cənab Lisaninin hökmünün ləğv edilməsi və ailəsinə qarşı təzyiqlərə son verilməsini istədi.
Ərdəbil Həbsxanasında Abbas Lisani üzərində təzyiqlərin artmasına əlavə olaraq, bu siyasi məhbusun ailəsi təhlükəsizlik və məhkəmə qüvvələri tərəfindən qadağan və təhdidlər altındadılar.
Ərdəbil Əyalət İctimai İaşə Obyektlərinə Nəzarət İdarəsi 9 Noyabr bazar ertəsi günü “Abbas Lisani”nin oğlu “Mehdi Lisani”yə çağırdı və şəhərin bazarında işinə davam etməsini qadağan etdi. Keçən ilin Sentyabr ayında, Ərdəbilin Məcidyə Bazarında, cənab Lisaninin başqa oğlu Əli Lisaniyə məxsus qızıl təmir mağazası bağladı. Abbas Lisaninin ailəsinə təzyiqlər yalnız övladları ilə məhdudlaşmırdı və Lisaninin kürəkəni Musa Qasimi bundan əvvəl Məhəmməd Baqir Universiteti layihəsi üçün podratçı kimi müqaviləsinin birtərəfli ləğvi ilə üzləşmişdi.
Ayrıca, 7 Oktyabr 2020 Cümə axşamı səhəri naməlum şəxslər Abbas Lisani ailəsinin evini qarşısında avtomobilini yandırdılar.
Təhlükəsizlik səbəbləri ilə adının açıqlanmasını istəməyən keçmiş siyasi məhbuslardan biri, Abbas Lisaniyə və ailəsinə qarşı edilən ikiqat təhlükəsizlik və məhkəmə təzyiqinin səbəbini “Abbas Lisaninin mədəni mübarizəsi və şiddətdən uzaq durma metodu” olaraq izah etdi və İranwire-a verdiyi müsahibəsində dedi: Ötən illər ərzində mədəni fəaliyyətinin davam etməsi və onun mədəni olaraq mübarizə metodunu seçməsi İranda bir çox gənc Azərbaycan Türkünün mədəni hərəkatı ilə maraqlandırdı. Fəallara şiddətdən çəkinmək üçün təkrarladığı şifahi xəbərdarlıqlar da İslam Respublikası üçün təhlükəsizlik və məhkəmə fəaliyyətini əngəlləyir. Urmiyə gölünün qurumasına edilən etirazlar zamanı Lisaninin danışıqına baxın onun və digər ətraf mühit fəallarının ağıllı davranması nümayişçilərin qəzəbinin hərəkatın radikallaşmasına mane oldu.”
2011-ci ilin Sentyabr ayında Azərbaycanlı mədəni və ətraf mühit fəalları Urmiyə və Təbriz də daxil olmaqla müxtəlif şəhərlərdə geniş miqyaslı küçə mitinqləri təşkil etdilər. Nümayişçilər hökumətin Urmiyə gölünün qurumasına diqqətsizliyinə və gölə parlamentə təcili su təchizatı planının təsdiq edilməməsinə etiraz etdilər.
Etirazların dinc olmasına baxmayaraq, etirazlar polisin müdaxiləsi ilə şiddətə çevrildi. Çevik qüvvələr kütləni dağıtmaq üçün gözyaşardıcı qaz və plastik güllələrdən istifadə etdilər və təhlükəsizlik qüvvələri onlarla insanı həbs etdi.
Etiraz zamanı tutucularından biri olan Abbas Lisani, etirazçılara etdiyi bir çıxışında, “Zəfərimizin və kəşfiyyat və təhlükəsizlik xidmətinin kabusunun sirri sivil və şəffaf mübarizədir” dedi və artırdı: “İqtidar olduqları dövrdə, 1980-cı illərdə olduğu kimi repressiya üçün bir bəhanə əldə etmək üçün bizim tərəfimizdən radikal tədbirlər görməyi sevirlər.”
Bir müddətdir Ərdəbil Mərkəzi Həbsxanasında Abbas Lisani ilə eyni palatada olan digər bir keçmiş siyasi məhbus, Abbas Lisaninin nüfuzlu şəxsiyyəti və insani davranışının ona dəstəyin artmasına səbəb olduğunu və İslam Respublikasının Türk kimlik inşası fəaliyyətlərini genişləndirməsinin qarşısını almağı düşünür. “Mən xatırlayıram ki, 2006-ci ildə Abbas Lisani ilə eyni zamanda, Fəzael Əzizan adlı bir jurnalist ilə Ərdəbil həbsxanasında idik. Əzizan fikri cəhətdən Lisaniyə qarşı idi və dəfələrlə mübahisə etdilər, ancaq; təhlükəsizlik qüvvələri, Əzizana təzyiq göstərmək üçün həyat yoldaşını həbs etdiklərində, ona dəstək olaraq və təhlükəsizlik güclərinə etiraz olaraq aclıq aksiyası keçirən Abbas Lisani idi.”
Yayımlanan hesabatlar göstərir ki, son aylarda məhkəmə və təhlükəsizlik təzyiqləri və qarşıdurmalardakı artım Abbas Lisani və ailəsi ilə məhdudlaşmır. İkinci Qarabağ müharibəsinin başlamasından və İrandakı Azərbaycanlılarının bu hərbi qarşıdurmaya reaksiya verməsindən sonra bu ölkədəki Türk mədəni fəallarına təzyiqlər artdı.
Bu dövrdə üç dəfə (16 İyul, 1 Oktyabr və 18 Oktyabr) da Azərbaycan mədəni fəallarının və partiyalarının çağırışlarının yayımlanmasından sonra Tehran, Təbriz, Urmiyə, Zəncan, Ərdəbil və Türklərin yaşadığı digər bəzi şəhərlərdə daxil olmaqla müxtəlif şəhərlərdə mitinqlər keçirildi. Mitinqlərində “İranın Ermənistana lojistik dəstəyinə və Rusiyanın Ermənistana silah ötürmək üçün İranın hava məkanından və torpaqlarından istifadə etməsinə” etiraz və “Dağlıq Qarabağın azad edilməsi”nə dəstək verdilər.
Mitinqlər zamanı yüzlərlə azərbaycanlı siyasi, mədəni və tələbə fəal nəzarətə alındı. Bir sıra məhbuslar daha sonra müxtəlif şəhərlərin kəşfiyyat və təhlükəsizlik polisinə çağrıldıqdan sonra və bir çox başqa fəallar isə evlərinə və iş yerlərinə basqından sonra tutuldular.
Məhbusların əksəriyyəti məhkəməyə qədər son aylarda girov müqabilində sərbəst buraxılıb. Bununla birlikdə, 4 oktyabr 2020-ci ildən bəri iş yerlərində təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həbs olunan Doğu Azərbaycan əyalətinin Culfa şəhərindən olan iki mədəni fəal “Səid Sultani” və “Babək Kiyumərsi”nin vəziyyəti haqqında bir məlumat yoxdur.
Son aylarda artan saxlanmalar, çağırışlar və Türk mədəni fəalları qarşı həbslər etnik fəallara qarşı təhlükəsizlik və məhkəmə təzyiqlərinin artması ilə bağlı narahatlıqları artırdı və fəallar və insan haqları təşkilatları tərəfindən yeni etiraz aksiyalarına səbəb oldu.
