آغاز مذاکرات آمریکا و روسیه در ریاض؛ بدون حضور اوکراین
طبق گزارش خبرگزاری دولتی روسیه (تاس)، اولین دیدار میان مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و همتای روس او، سرگئی لاوروف، در روز سه‌شنبه، ۱۸ فوریه، در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، آغاز شد. این اولین دیدار رسمی در چنین سطح و شکلی از زمان آغاز تجاوز نظامی روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ محسوب می‌شود.
به گزارش منابع روسی، هدف اصلی این نشست احیای روابط دوجانبه میان واشنگتن و مسکو است. در در این مذاکرات همچنین درباره دیدار احتمالی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده و همتای روس او ولادیمیر پوتین، و مذاکرات صلح اوکراین گفت‌وگو خواهد شد.
طبق اعلام وزارت خارجه روسیه، این دیدار همچنین به‌عنوان مقدمه‌ای برای مذاکرات احتمالی درباره حل و فصل جنگ اوکراین صورت می‌گیرد. با این حال تاکنون تاریخ مشخصی برای این مذاکرات تعیین نشده است. در این دیدار هیچ نماینده‌ای از اوکراین یا اتحادیه اروپا حضور ندارد.
تغییر لحن مسکو
با آنکه پوتین اواخر ژانویه گذشته به شکل تحقیرآمیزی مذاکره مستقیم با ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود را رد کرده بود، اکنون در پی گفت‌وگوهای واشنگتن و مسکو در ریاض، نوعی تغییر مسیر در سیاست روسیه دیده می‌شود. خبرگزاری فرانسه به نقل از کرملین گزارش داده است که پوتین “در صورت لزوم” آماده مذاکره با زلنسکی است.
مقام‌های روس همچنین اعلام کرده‌اند که با حق حاکمیتی اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا مخالفتی ندارند. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرده است که روسیه قصد دیکته کردن نوع برخورد دولت کی‌یف به این موضوع را ندارد.
پسکوف با این حال تأکید کرده که موضع روسیه در مورد پیوستن اوکراین به ائتلاف‌های نظامی کاملاً متفاوت است. روسیه همواره با عضویت اوکراین در ناتو به‌شدت مخالفت کرده است.
در مذاکرات ریاض از جمله یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین، به نمایندگی از روسیه حضور دارد و روبیو همراه با استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، و مایک والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا، در این دیدار شرکت می‌کند.
زمینه‌سازی بهبود روابط آمریکا و روسیه
پیش از دیدار وزرای خارجه ایالات متحده و روسیه، کیریل دمیتریف گفت‌وگوهای اولیه را با نمایندگان آمریکا انجام داده است. این مذاکره‌کننده روس در مصاحبه خود با شبکه خبری آمریکایی “سی‌ان‌ان” از ترامپ به عنوان یک”حل‌کننده بزرگ مشکلات” نام برده است.
دمیتریف که رئیس صندوق سرمایه‌گذاری دولتی روسیه هم هست، به نمایندگی از کرملین مأموریت دارد، راه‌های ازسرگیری همکاری‌های اقتصادی با آمریکا را بررسی کند.
او تأکید کرد که طرف آمریکایی در گفت‌وگوها هیچ وعده‌ای نداده و هم‌زمان ادعا کرد که هدف اصلی روسیه از مذاکرات جاری لغو تحریم‌ها نیست. این مذاکره‌کننده روس گفت: «ساختن پل‌های ارتباطی مهم است. من فکر می‌کنم که روابط آمریکا و روسیه برای جهان اهمیت دارد.»
پس از آغاز جنگ اوکراین، روابط آمریکا و روسیه به‌شدت تیره شد و دیدارهای لاوروف و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه پیشین آمریکا، تنها در حاشیه نشست‌هایی مانند اجلاس گروه ۲۰ (جی۲۰) انجام می‌گرفت. اما هفته گذشته ترامپ به شکل غیرمنتظره‌ای با پوتین تماس گرفت و با او درباره پایان جنگ روسیه علیه اوکراین گفتگو کرد. روبیو و لاوروف هم در تماسی تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کردند.
به روایت وزارت خارجه روسیه، هدف از دیدار روبیو و لاوروف، افزون بر موضوع اوکراین، بهبود روابط مسکو و واشنگتن و ایجاد کانالی ارتباطی بین دو کشور برای حل مشکلات موجود است. طبق اعلام وزارت خارجه روسیه، مذاکرات دو طرف شامل بهبود روابط تجاری دوجانبه نیز خواهد بود.
موضع اروپا
اتحادیه اروپا و کشورهای گروه ۷ (جی۷)، از جمله آلمان، در سه سال گذشته کمک‌های نظامی و مالی گسترده‌ای به اوکراین کرده‌اند. بخشی از این کمک‌ها شامل استفاده از سود دارایی‌های مسدودشده روسیه برای تأمین مالی اوکراین بوده است.
اوکراین تاکنون با حمایت غرب توانسته در برابر حمله روسیه مقاومت کند. روسیه هم‌اکنون حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین را، به انضمام کریمه که آن را در سال ۲۰۱۴ به خاک خود الحاق کرد، تحت کنترل دارد.
بنابراین، چنانچه واقعا مذاکرات میان وزیران خارجه ایالات متحده و روسیه به موضوع صلح اوکراین هم کشیده شود، عدم حضور نمایندگان اوکراین و اتحادیه اروپا در آن می‌تواند به چالش اروپا و آمریکا شدت بخشیده و شکاف قابل پیش‌بینی میان این دو را تعمیق کند.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، هم‌زمان با این مذاکرات در سفری به امارات متحده عربی با محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان، رئیس این کشور، دیدار کرد و قرار است روز چهارشنبه (یک روز پس از دیدار روبیو و لاوروف) نیز به ریاض، پایتخت عربستان سعودی، سفر کند.
هشدار بربوک نسبت به “بزرگ‌نمایی” دیدار ریاض
در همین حال، آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، درباره اهمیت دیدار نمایندگان آمریکا و روسیه در ریاض هشدار داده و خواستار عدم بزرگ‌نمایی این مذاکرات شده است.
بربوک روز سه‌شنبه، ۱۸ فوریه، در مصاحبه‌ای مشترک با شبکه اول (ARD) و دوم تلویزیون آلمان (ZDF) گفت: «نباید مرتکب این اشتباه بزرگ شویم و در راستای منافع پوتین این مذاکرات را مهم‌تر از آنچه هست جلوه دهیم.»
وزیر امور خارجه آلمان این نشست را تنها تلاشی برای ایجاد یک “تماس” اولیه خواند و تأکید کرد که «اروپا باید خونسردی کامل خود را حفظ کند.»
بربوک همچنین خاطرنشان کرد که دقیقا به این خاطر که ترامپ “روش متفاوتی” نسبت به تمامی دیگر رهبران و رویکردی مبتنی بر “ایجاد آشفتگی” دارد، اروپا باید با “اعتماد به نفس و صراحت” عمل کرده و از “منافع و ارزش‌های خود” دفاع کند.
وزیر خارجه آلمان با تاکید بر اینکه “مهم‌ترین منافع ما صلحی پایدار است، نه صوری”، تأکید کرد که آلمان در این مرحله از جنگ، هیچ سربازی به اوکراین اعزام نخواهد کرد، اما اگر موضوع صلح اروپا در میان باشد، اروپایی‌ها باید مسئولیت بپذیرد. به همین دلیل، به گفته بربوک، تصمیم‌گیری در این باره نباید بدون مشارکت کشورهای اروپایی انجام شود.
