تنفیذ نهمین رییس‌جمهور؛ صندلی خالی خمینی، پیشنهاد لغو مراسم، چاپ اسکناس
مراسم تنفیذ «مسعود پزشکیان»، از جمله مراسم تنفیذ غیرمنتظره است که امروز، یکشنبه ۷مرداد۱۴۰۳ در بیت رهبری انجام می‌شود. این ششمین مراسم تنفیذ از سوی «علی خامنه‌ای» و نهمین مراسم از این دست در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است.
در ابتدای دهه ۱۳۶۰ هم برخی مراسم تنفیذ روسای جمهور تحت‌تاثیر ترورها قرار گرفته و حتی تصمیم اولیه مبنی‌بر لغو برخی از آن‌ها بوده است. مراسم تنفیذ سال ۱۳۸۸ نیز پس از سال‌ها روال عادی این مراسم، با غیبت روسای جمهور سابق جنجال‌برانگیز شد.
***
در بیمارستان قلب تهران
به‌دلیل بستری بودن «روح‌الله خمینی» در بیمارستان قلب تهران، مراسم تنفیذ اولین رییس‌جمهور در بیمارستان برگزار شد. در این مراسم، روح‌الله خمینی و «ابوالحسن بنی‌صدر» سخنرانی کردند.
خمینی در حکم تنفیذ ضمن توصیه‌هایی به بنی صدر، از همه خواست که با «حسن نیت» از دولت پشتیبانی و «از تفرقه و اختلاف و کارشکنی بپرهیزند.» ابوالحسن بنی صدر بر‌اساس روال مرسوم در این مراسم، دست خمینی را بوسید.
«اکبر هاشمی رفسنجانی» گفته است: «البته گروهی تلاش داشتند که رییس‌جمهور سوگند آغاز‌به‌کار خود را نیز در همین مراسم و در حضور امام ایراد کند، که این مساله با مخالفت جدی ما روبه‌رو شد، زیرا طبق [اصل یکصد و بیست و یکم قانون اساسی]، رییس‌جمهور باید در مجلس شورای اسلامی و در جلسه‌ای که با حضور رییس دیوان عالی کشور و اعضای شورای نگهبان، تشکیل می‌شود سوگند یاد کند و سوگند‌نامه را امضا نماید.»
بر‌اساس روایت هاشمی رفسنجانی، همچنین بانک مرکزی در تلاش بود که اسکناس‌های یکصد ریالی و پنجاه ریالی را که بر روی آن صحنه‌ای از مراسم تنفیذ حکم رییس‌جمهور بود چاپ کند و اعلام کردند که روح‌الله خمینی اجازه چاپ این اسکناس‌ها را داده، اما دفتر او اعلام کرد چنین اجازه‌ای داده نشده و مجلس هم دستور داد که چاپ این اسکناس‌ها متوقف شود.
تنفیذ «محمدعلی رجایی» نیز تحت‌تاثیر فضای بعد از برکناری بنی‌صدر قرار داشت. علی خامنه‌ای نیز که پیش‌از این مراسم ترور شده بود، در این مراسم شرکت کرد.
هاشمی رفسنجانی نوشته است: «آقای خامنه‌ای لباس پوشیده و آماده رفتن به منزل امام، برای شرکت در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری آقای رجایی بودند. به شعف آمدم.»
در این مراسم روح‌الله خمینی گفت همان‌طور که به بنی‌صدر تذکر داده، به رجایی هم تذکر می‌دهد که مقام انسان را «از خود بیخود می‌کند.» او در این سخنرانی همچنین خطاب به رجایی گفت که ممکن است «همین حالا که بیرون رفتید و یا همین حالا یک بمبی اینجا منفجر بشود و فاتحه همه را بخواند ،وقتی مطلب این است، چرا باید انسان قبل از ریاست‌جمهور و بعدش فرق بکند؟ مگر ریاست‌جمهور چه هست؟»
ویدیو این بخش از سخنان خمینی و خنده «حسن روحانی» در این مراسم در سال‌های گذشته در رسانه‌های اجتماعی پخش شده است.
پیشنهاد لغو مراسم تنفیذ خامنه‌ای
خامنه‌ای که پس از انفجار دفتر نخست‌وزیری و کشته شدن محمدعلی رجایی رییس‌جمهور شده بود و به‌دلیل ادامه تروها برخی از مقامات مخالف برگزاری مراسم تنفیذ بودند، اما این مراسم به‌دلایل سیاسی و تبلیغاتی برگزار شد.
هاشمی رفسنجانی نوشته که «به‌خاطر ملاحظات امنیتی، خیلی‌ها به‌طورکلی در این اوضاع شروع تروریسم مخالف تشکیل چنین جلسه‌ای بودند؛ اما ملاحظات سیاسی و روانی ترجیح برای تشکیل مجلس داشت.»
روح‌الله خمینی در حکم تنفیذ خامنه‌ای با اشاره به ترور رجایی نوشت که آمریکا و مخالفان حکومت قصد ایجاد «حکومت سلطنتی یا جمهوری دموکراتیک خلق» داشتند، «ولی شرکت عمومی ملت شجاع و متعهد در انتخابات و پیروزی‌های پی‌در‌پی قوای مسلح در جنوب و غرب و حضور مداوم ملت در سرتاسر کشور از طرفی و از طرف دیگر سرکوبی اشرار وطن‌فروش در داخل و پشت جبهه و به انزوا کشیدن ملی گرایان پیوسته به آمریکا، کاخ‌های تخیلی آنان را فرو ریخت.»
دور دوم ریاست‌جمهوری خامنه‌ای در‌حالی برگزار شد که او پیش از انتخابات با جریان موسوم به چپ در مجلس درگیر بوده و پس از انتخابات نیز گفت که قصد نداشته نامزد شود و روح‌الله خمینی به او تکلیف کرده است. مدتی پس‌از این مراسم تنفیذ و تحلیف، ماجرای اختلاف بر سر نخست‌وزیری دوباره «میرحسین موسوی» بروز کرد.
تنفیذ در برابر صندلی خالی خمینی
مراسم تنفیذ اکبر هاشمی رفسنجانی پس از مرگ خمینی برگزار شد و «احمد» پسر موسس جمهوری اسلامی، حکم تنفیذ را قرائت کرد.
این مراسم در حسینیه جماران برگزار شد و هاشمی رفسنجانی با اشاره به صندلی خالی روح‌الله خمینی گفت وقتی که خود را برای نامزدی ریاست‌جمهوری آماده می‌کرد، به مخیله‌اش خطور نمی‌کرد که حکمش را از دست او نخواهد گرفت و تنها چیزی که کمی برای او «تسلیت» بود، قرائت حکم از «زبان یادگارامام(احمد خمینی)» بود.
دور دوم مراسم تنفیذ اکبر هاشمی رفسنجانی نیز باوجود روابط نزدیک ظاهری، نشان از بروز شکاف بین او و خامنه‌ای داشت. هاشمی رفسنجانی درباره این مراسم نوشته است: «برای شرکت در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری به دفتر رهبری رفتیم. قبلا روسای دیگر قوا را به جلسه فرستادند و وقتی که جلسه آماده شد، من و آیت‌الله خامنه‌ای وارد شدیم.»
باوجود این نزدیکی ظاهری، حکم تنفیذ نشان از درخواست خامنه‌ای برای تغییر ریل دولت داشت. خامنه‌ای در حکم تنفیذ سال ۱۳۷۲ نوشت: «رشد اقتصادی باید در خدمت عدالت اجتماعی باشد و نظام اسلامی ضد تبعیض است.»
در این دوره از انتخابات، «احمد توکلی» با شعارهای مبارزه با ریخت‌و‌پاش نامزد شد و رای قابل توجهی کسب کرد.
تنفیذ خاتمی پس از پیروزی غیرمنتظره
تنفیذ «محمد خاتمی» پس از پیروزی غیرمنتظره او در انتخابات، بیش از مراسم قبلی تنفیذ مورد توجه بود.
خامنه‌ای در این رویداد گفت که «به‌رغم تلاش حساب شده دشمنان که با ترفندهای گوناگون می‌خواستند صحنه کار و سیاست را از ملت تهی کنند و میان او با نظام انقلابی و الهی‌اش فاصله بیندازند، صحنه انتخابات را با حضور مبارک خود، سرشار از شور و شعور و اراده و انتخاب کرد.»
او همچنین یادآوری کرد که در مراسم تنفیذ هاشمی گفته که «نظام سرمایه‌داری نیست» و خواستار رفع فقر، بی‌عدالتی و تبعیض شده است.
دور دوم ریاست‌جمهوری خاتمی در‌حالی برگزار شد که او نسبت به دور اول رای بیشتری کسب کرده بود و اتفاقاتی چون کوی دانشگاه تهران رخ داده بود. در این مراسم، خامنه‌ای از تلاش دشمن برای ترویج «اباحه‌گری» و «زیر سوال بردن انقلاب» سخن گفت و افزود که «یک عده غافل در داخل نیز به صورت پادو»، همان «تبلیغات دشمن» را تکرار کردند.
بوسیدن دست خامنه‌ای
بوسیدن دست علی خامنه‌ای توسط «محمود احمدی‌نژاد»، ترسیم کننده اولین دوره فضای تنفیذ او بود. رهبر جمهوری اسلامی نیز در مراسم انتخابات نهم، جلوه‌ای از اعتصام ملت ایران به حبل‌الله خواند.
پرحاشیه‌ترین مراسم تنفیذ را اما می‌توان مربوط به سال ۱۳۸۸ دانست که اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، روسای جمهور قبل، در مراسم حضور نیافتند. هاشمی رفسنجانی گفته است: «آقا به من گفتند در تنفیذ شما باید حکم مرا به احمدی‌نژاد بدهید. گفتم من انتخاب او را قبول ندارم و شما هم می‌دانید و من او را رییس‌جمهور نمی‌دانم و حاضر نیستم تایید کنم. ایشان گفتند اگر شما ندهید چه کسی بدهد؟ به آقای خاتمی که نمی‌توانم بگویم بدهد؛ به چه کسی بگویم؟ گفتم خودتان می دانید.»
«غلامرضا مصباحی مقدم»، از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام هم گفته بود که از دفتر خامنه‌ای با بالگرد به شمال رفتند تا هاشمی را به مراسم بیاورند، اما او از محل استقرار خود به جای دیگری رفت.
پناه بردن روحانی به خدا از استبداد رای و بستن دهان منتقدان
معمولا مرسوم بود که حکم تنفیذ را رییس‌جمهور قبل می‌خواند، اما این غیبت باعث شد که حتی در سال ۱۳۹۲ که روسای جمهور سابق حضور داشتند نیز، حکم تنفیذ حسن روحانی را رییس دفتر خامنه‌ای بخواند.
انتخابات این سال پس از اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ و تحریم انتخابات مجلس نهم از سوی هواداران «جنبش سبز» برگزار می‌شد، اما پس از رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی، گروهی از حامیان این جنبش در انتخابات شرکت کردند.
در همین حال حسن روحانی در مراسم تنفیذ خود گفت که «انتخابات خرداد ۹۲ گرچه با تردید و سوء‌ظن بخشی از جامعه آغاز شد، ولی با تایید و استقبال عموم مردم به پایان رسید.» روحانی در این مراسم همچنین سخنانی گفت که به‌نوعی اولین کنایه او به خامنه‌ای تفسیر شد، هرچند این جملات را درباره خود گفته بود. او گفت: «خداوندا، به تو پناه می‌برم از استبداد رای، عجله در تصمیم، تقدم نفع شخصی و گروهی بر مصالح عمومی و بستن دهان رقیبان و منتقدان.»
او در مراسم تنفیذ سال ۱۳۹۶ نیز ضمن بیان عملکرد خود در چهار سال قبل که در مناظره‌ها توسط «محمدباقر قالیباف» و «ابراهیم رئیسی» شدیدا مورد حمله قرار گرفته بود، ادعاهایی را مطرح کرد و افزود: «یاری‌ام کن تا در تحمل سختی‌ها و نامهربانی‌ها صبور، در مقابله با ظلم و جور جسور، در بازشناسی کژی‌ها و ناراستی‌ها بینا، در فرو ریختن دیوار دروغ و حسد توانا، در کنار زدن پرده ریا و تزویر توانمند، در شنیدن صدای مردم شنوا، در پاسخ به خواست جوانان مصمم و در پافشاری بر مصالح ملت پا برجا باشم»
این مراسم هرچند خود پرحاشیه نبود، اما پس‌از آن این انتقاد مطرح شد که چرا روحانی در مراسم تحلیف و تنفیذ از هاشمی رفسنجانی که نقش اساسی در پیروزی‌اش داشت، نامی نبرده است.
این اولین مراسم تنفیذ پس از مرگ هاشمی رفسنجانی بود. در این دوره محمود احمدی‌نژاد کاملا مغضوب شده بود و حضورش در این مراسم خبرساز شد. او در ابتدای مراسم در کنار رئیسی در تصاویر تلویزیونی دیده شد، اما بعد از آن در کنار سید «حسن خمینی» نشست.
مراسم تنفیذ در دوره کرونا و ابراز تاسف از عدم دست‌بوسی
مراسم تنفیذ ابراهیم رئیسی نیز در شرایط کرونا برگزار شد و او در این مراسم ابراز تاسف کرد که به‌دلیل شرایط کرونا، امکان دست‌بوسی خامنه‌ای را ندارد.
