راه دشوار مسعود پزشکیان – تحلیلی از مرکز مطالعاتی تبریز / محمدرضا هیئت
دکتر مسعود پزشکیان؛ جراح و سیاستمدار، نماینده مجلس از تبریز، وزیر بهداشت، نایب رئیس مجلس و موسس فراکسیون 120 نفره ترک در مجلس شورای اسلامی است که اکنون برای ریاست بر قوه اجرایی جمهوری اسلامی ایران با 5 کاندیدای محافظه‌کار و مورد پسند رهبری رقابت می‌کند.
او متولد شهر مهاباد و اصالتا از ترک‌های اورمیه، مرکز آذربایجان غربی می‌باشد. او علاوه بر ترکی (زبان مادری) به زبان‌های فارسی و کردی نیز تسلط کامل دارد. از نظر اعتقادات دینی فردی است متدین و معتقد به اصل «لا اکراه فی‌الدین». مخالف حجاب اجباری است و هرگونه برخورد خشونت‌آمیز با زنان به اصطلاح «بی حجاب یا بد حجاب» را مغایر احکام دینی و کرامت انسانی می‌داند. از نظر سیاسی فردی است اصلاح طلب با گرایشات ملی ترک‌گرایانه، معتقد به تنوع زبانی و فرهنگی و به شدت مخالف مرکزگرایی.
پزشکیان تنها نامزد این دوره از انتخابات ریاست جمهوری است که شورای نگهبان با اکراه و بالاجبار با هدف کشاندن مردم به پای صندوق‌های رأی به او تأیید صلاحیت داده است. اگرچه هنوز برای ارزیابی میزان موفقیت و شانس پزشکیان برای پیروزی در انتخابات فرصت باقی است، اما با توجه به استقبال محتاطانه ولی رو به رشد مردم از وی، می‌توان پیش‌بینی کرد که او در روزهای آینده از شانس بیشتری برای پیروزی برخوردار خواهد بود.
کسانی که او را می‌شناسند می‌دانند که پزشکیان سیاستمداری است آرام، متین و در عین حال ماجراجو. اتخاذ تصمیمات رادیکال در مواقع حساس و ضروری از جمله ویژگی‌هایی است که او را از همکاران و رقبای خود متمایز می‌سازد و گاهی برای او دردسر ساز می‌شود. تأسیس فراکسیون ترک در مجلس از جمله اقدامات بی‌نظیری بود که موجب شد نام او نیز در میان «اولین‌ها» به ثبت برسد. اگرچه تأسیس این فراکسیون 120 نفره با مخالفت شدید مرکزگرایان معروف به «ایرانشهری‌ها» مواجه و بعدها به دستور آیت‌الله خامنه‌ای ملغی گردید، اما اثرات آن همچنان ادامه دارد. این اقدام و سخنرانی‌های متعدد پزشکیان در دفاع از حقوق زبانی غیر فارس‌ها و اعتراض به تبعیض و نابرابری اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در ایران، اکنون برگ برنده‌ای است که می‌تواند مسعود پزشکیان را به عنوان منتخب ترک‌ها و اتنیک‌های تحت ستم، یعنی اکثریت جمعیت ایران راهی پاستور نماید.
کمپین انتخاباتی کاندیداها نشان می‌دهد که پزشکیان در مقایسه با دیگر نامزدها راه بسیار دشواری در پیش دارد. او بر خلاف رقبای خود از حمایت و ضمانت حکومتی و دولتی برخوردار نیست و ناچار است یک تنه در مقابل حملات و اتهاماتی که از سوی رقبا، گروه‌های مرکزگرا و تمامیت‌خواه او را هدف قرار داده ایستادگی کند. در چنین شرایطی تنها تکیه‌گاهی که پزشکیان می‌تواند به آن متکی باشد، پشتوانه مردمی است. مردمی که به دلیل سرخوردگی و ناامیدی از اصلاح اوضاع کشور، شرکت در انتخابات را نوعی خیانت و در بهترین حالت کاری بیهوده تلقی می‌کنند.
مسعود پزشکیان برای پیروزی در انتخابات به آرای ترک‌ها و اصلاح‌طلبان نیازمند است. کشاندن مردم آذربایجان به پای صندوق‌های رأی کار آسانی برای پزشکیان نخواهد بود. چرا که آذربایجان تمامی انتخابات چند سال اخیر را بایکوت کرده و با کمترین میزان مشارکت، اعتراض خود نسبت به سیاست‌های ترک‌ستیزانه و تبعیض‌آمیز نظام را به نمایش گذاشته است. با این حال اوضاع کنونی حاکی از آن است که فعالان سیاسی-مدنی ترک در آذربایجان و دیگر مناطق ترک‌نشین، پس از ارزیابی‌ها و شور و مشورت‌های فراوان تصمیم گرفته‌اند که از فرزند وفادار خود، به عبارتی دیگر از حیثیت و غرور ملی خود در مقابل ذهنیت تمامیت‌خواه و ایرانشهری دفاع کنند.
بدون شک مشارکت مردمی و حمایت فعالان مدنی ترک نقش کلیدی در موفقیت پزشکیان خواهد داشت. این انتخابات می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ سیاسی آذربایجان به وجود آورده و مسیر جدیدی برای اصلاح و تغییر در کشور باز کند.
دکتر محمدرضا هیئت مدیر مرکز مطالعاتی تبریز
