ابراهیم ساوالان: فعالان مدنی و سیاست

پیشتر نهادهای سیاسی برای جذب حوزه عمومی به سراغ معتمدان پرنفوذ، مذهبی‌ها و پولدارها می‌رفتند و این افراد در ازای دریافت سهمی از قدرت، یاور جامعه سیاسی در جذب حوزه عمومی می‌شدند. این گروه‌های ذینفوذ از دید موریس دوورژه از ارکان قدرت درجوامع توسعه نیافته هستند. (هرم الف)

بعدها در کنار گروه‌های ذینفوذ، سلبریتی‌ها، هنرمندان، مدیران رسانه‌های مجازی و موسسات فرهنگی- هنری نیز طرف گفتگوی جامعه سیاسی قرارگرفتند. این طیف که بخاطر فعالیت‌هایشان نفوذ و اعتباری یافته‌اند، با وجود اینکه درگیر امور سیاسی هستند، ولی چون درصدد کسب قدرت نبوده‌اند فعالان جامعه مدنی محسوب می‌شوند. (هرم ب)

فعالان مدنی در جوامع توسعه یافته توجهی به هرم قدرت ندارند (هرم ج) و به پیشبرد اهداف متعین و مدنی خود می‌پردازند. در جوامع توسعه یافته کمتر دیده می‌شود که محقق، آهنگساز و فعال اجتماعی به صورت گسترده در عرصه سیاسی شرکت نماید و اگر تمایلی به این کار داشته باشد، نیازی به پنهانکاری نداشته، موقعیت پیشین خود را ترک کرده و در کسوت یک فعال سیاسی ظاهر میشود.

در جامعه ما نیز اندک گروهها و افرادی هستند که صرفا به فعالیت مدنی پرداخته، درگیر هرم قدرت نشده، به پرباری درخت فرهنگ معطوف میشوند که علی سلیمی یکی از آنها بود. ولی اکثریت جامعه مدنی ما به دو دلیل در هرم قدرت درگیر میشوند؛ اول اینکه امکان تاسیس احزاب و نهادهای سیاسی وجود ندارد و فعالانی که تمایل به فعالیت سیاسی دارند، بعضا با تاسیس نهادهای مدنی به نوعی دست به پنهانکاری سیاسی زده و در کنار فعالیت مدنی، درگیر مباحث سیاسی نیز میشوند. دوم اینکه در نبود جامعه سیاسی از نهادهای مدنی به عنوان مراکزی برای تجربه، فعالیت جمعی و کارگروهی استفاده میشود و اکثر فعالان سیاسی، خودشان تربیت یافته نهادهای مدنی هستند. حکومت نیز با وجود برخورداری از همه فضاها، نیروهایش را در مساجد یا مراکز به اصطلاح فرهنگی- عقیدتی پرورش میدهد.

فعالان مدنی در چنین جوامعی هم آموزش دهنده حوزه عمومی هستند و هم مطالبات آنها را به جامعه سیاسی و گروه‌های بالادستی انتقال میدهند. آنها در حوزه عمومی و جامعه سیاسی ادغام نمیشوند؛ بلکه ضربه‌گیر حوزه عمومی در مقابل قدرت‌طلبی جامعه سیاسی و تعدی‌های حکومتی هستند و با رساندن خواسته‌های عمومی به بالانشینان هرم، آنهایی را که گوش شنوایی داشته باشند، در درک بهتر اجتماع یاری میدهند و حسن دمیرچی که بهمراه علی سلیمی در قلعه بابک دیده میشود، یک فعال مدنی درگیر در عرصه سیاست بود.

نویسنده: ابراهیم ساوالان