اعطای حق رای به زنان آذربایجان،نخستین درایران،نخستین در عالم اسلامی!

“مقام زن پيش تركها خيلي بلند و محترم است چنانكه بالاي فرامين شاهي مينويسد: به فرمان سلطان و خواتين …..” سفرنامه ابن بطوطه (ص ٢٤٨)

شاید به جرات بتوان ادعا کرد که زنان آذربایجان اولین تجربه های عملی مشارکت های سیاسی و اجتماعی زنان ایران در دوران معاصر را پایه ریزی کرده اندگواه این مدعای ما حضور پیشتازانه و ظلم ستیزانه ی زینب پاشا در دوران خفقان ناصرالدین شاه است. او جهت مبارزه ، گروهی 7 نفره از زنان تبریزی تشکیل داد. زنان مبارز آذربایجان با برقراری ارتباط با زنان ایرانی مقیم استانبول در دوران مبارزات انقلاب مشروطه، حوادث رخ داده در ایران را از طریق آنان به گوش جهانیان می رسانیدند. در یکی از جنگ های ستارخان با مخالفین مشروطه در گروه وی، جسد 30 زن مشروطه طلب در لباس مردان پیدا شد.

در دوران حکومت پهلوی زنان تبریزی از جمله هاجر تربیت با جمع آوری دانش آموزان سه مکتب خانه موفق شد دبستانی به سبک جدید دایر کند و سپس به تاسیس دبیرستان برای دختران پرداخت. وی در سال 1342 نماینده ی مجلس شورای ملی شد از جمله فعالیتهایی که در سالهای اخیر در این خصوص صورت گرفته است می توان به کنگره حقوق زن در سال 85 در تبریز، بزرگداشت مراسم روز جهانی زن در پاک ائل گلی تبریز در سال 86، برگزاری مراسم 8 مارس در خوابگاه دختران دانشگاه اورمیه طی چند سال اخیر، برگزاری مراسمی در 19 اسفند 86 با حضور بیش از 70 نفر در دانشگاه تبریز، انتشار ویژه نامه هحقوق زنان ، حقوق بشر خوانده میشود و رعایت حقوق زنان از شاخص های توسعه کشورها به شمار می آید ، در سالهای اخیر موضوع زنان و جنبش برابری خواهی زنان ، توجه بسیاری از پژوهشگران و نهادهای توسعه اجتماعی بین المللی را به خود جلب کرده است حضور زنان و دختران آذربایجانی در میان تماشاگران فوتبال و تماشای بازیها از تپه های مشرف به استادیوم سهند موجی از شادی را درمیان فعالان اجتماعی – سیاسی و فعالان حقوق زنان بوجود آورده است و در سوی دیگر موجب هراس نیروهای امنیتی و اقشار محافظه کار سنتی گردید. تصاویری از تلاش نیروهای انتظامی برای متفرق کردن زنان منتشر گردید و تعدادی از زنان و دخترانی که بر حق خویش تاکید مب کردند سر از بازداشتگاههای نیروی انتطامی تبریز در آوردند. کانون دمکراسی آذربایجان با اظهار شادمانی از تعمیق جنبش زنان ترک و ورود آنها به مناطق ممنوعه مردانه برگی از تاریخ زرین حضور زنان ترک در اجتماع و سیاست و جنگ و صلح را تقدیم می کند امید است این آگاهی تاریخی بر شعور برابری خواهی خواهران و مادرانمان در شکستن تابوهای پیچیده بر دست و پای زن موثر افتد. شیرزنان آذربایجانی به همراه فرزندان و خانواده ی خود نیز در مقابله با حمله ی نیروهای یگان ویژه اقدام به مقاومت نموده و با پرتاب سنگ این نیروها را مجبور به عقب نشستن کرده اند

آذربايجانيان و حق راي زنان

در تاريخ ايران حق دادن راي براي زنان، انتخاب كردن و انتخاب شدن براي نخستين بار در دوره حكومت ملي آذربايجان) به سال ١٣٢٥ و در سطح آذربايجان شناخته و اجرا شده است.

در مقياس كل ايران براي نخستين بار در سال ١٣٣٢ در دوره حكومت دكتر محمد مصدق، در طي رفراندمي زنان توانسته اند در صندوقهاي راي حضور يافته و در انتخابات شركت نمايند.
در دنياي اسلام نيز نخستين دولتي كه حق دادن راي، انتخاب كردن و انتخاب شدن برابر با مردان را براي زنان بدون محدوديت و شرط و شروط پذيرفته است، جمهوري آذربايجاندر سال ١٩٢١ (١٣٠٠ شمسي) است

نمودار زماني اعطاي حق برابر راي دادن به زنان در كشورهاي مختلف
زنان در جمهوري آذربايجان در سال ١٩٢١ (همزمان با سوئد و بلژيك)، در تركيه به سالهاي ١٩٣٤-١٩٣٠ (همزمان با اسپانيا و پرتقال)، در آذربايجان ایران(حكومت ملي آذربايجان) به سال ١٩٤٥ (همزمان با ايتاليا و ژاپن) و در ايران به سال ١٩٦٣ (همزمان با مراكش، كنگو و كنيا) حق راي برابر با مردان را بدست آورده اند. به عبارت ديگر زنان آذربايجان ايران حق راي مساوي با مردان را در سال ١٩٤٥ يعني ٢٤ سال پس از جمهوري آذربايجان، ١١ سال پس از تركيه و ١٩ سال پيش از ديگر زنان ايراني بدست آورده اند. البته در ايران برابري زنان و مردان در رابطه با انتخابات هنوز صوري است و زنان ايراني قانونا در بسياري از عرصه ها از حق انتخاب شدن محرومند.

در زير جدول كرونولوژيك اعطاي حق راي به زنان در كشورهاي مختلف داده شده است

قرن هيجده
—————-
١٧٨٨- ايالات متحده آمريكا (حق انتخاب شدن)

قرن نوزده
—————-
١٨٩٣- يئني زئلاند (نيوزيلند) (حق راي دادن)
؟ – كانادا (حق راي دادن)*

نيمه اول قرن بيست
—————-
١٩٠٢- استراليا*
١٩٠٦- فنلاند
١٩٠٧- نروژ (حق انتخاب شدن)*
١٩١٣- نروژ**
١٩١٥- دانمارك، ايسلند
١٩١٧- كانادا (حق راي دادن)*، هلند (حق انتخاب شدن)
١٩١٨- اتريش (آووستوريا)، كانادا (حق راي دادن)*، استوني، گرجستان*، آلمان، ايرلند*، لاتويا، پولشا (لهستان)، روسيه، بريتانيا*، قيرقيزستان
١٩١٩- بئلا روس (روسيه سفيد)، لوكزامبورگ، هلند (حق راي دادن)، اوكراين، نيوزيلند (حق انتخاب شدن)، بلژيك (حق راي دادن)*، سوئد*
١٩٢٠- آلباني، كانادا (حق انتخاب شدن)*، جمهوري چك، اسلواكي، ايالات متحده آمريكا (حق راي دادن)
١٩٢١- ارمنستان، آزربايجان (شمالي)، ليتوانيا، سوئد**، بلژيك (حق انتخاب شدن)*، گرجستان**
١٩٢٤- قزاقستان*، مغولستان، تاجكيستان، سانتا لوچيا
١٩٢٧- تركمنستان
١٩٢٨- بريتانيا**، ايرلند**
١٩٢٩- اكوادور*، روماني*
١٩٣٠- آفريقاي جنوبي (سفيدها)، تركيه (حق راي دادن)
١٩٣١- اسپانيا، سريلانكا، شيلي*، پرتقال*
١٩٣٢- مالديو، تايلند، اروگوئه
١٩٣٤- برزيل، كوبا، پرتقال*، تركيه (حق انتخاب شدن)
١٩٣٥- ميانمار (حق راي دادن)
١٩٣٧- فيليپين
١٩٣٨- بوليوي*، ازبكستان
١٩٣٩- السالوادور (حق راي دادن)
١٩٤١- پاناما*
١٩٤٢- جمهوري دومينيك
١٩٤٤- بلغارستان، فرانسه، جامائيكا
١٩٤٥- كروآسي، گويانا (حق انتخاب شدن)، ژاپن*، اندونزي، ايتاليا، سنگال، اسلووني، توگو، ١٩٤٦- كامرون، كره شمالي، جيبوتي (حق راي دادن)، گواتمالا، ليبري، ميانمار، (حق انتخاب شدن)، پاناما**، روماني**، يوگسلاوي، مقدونيه، ترينيداد و توباگو، ويتنام، ونزوئلا
١٩٤٧- آرژانتين، پاكستان ، ژاپن**، مالتا، مكزيك (حق راي دادن)، سنگاپور
١٩٤٨- بلژيك**، اسرائيل، لائوس، نيجريه، كره جنوبي، سيشل، سورينام
١٩٤٩- بوسني و هرزگوين، شيلي**، چين، كوستاريكا، سوريه (حق راي دادن)*
١٩٥٠- باربادوس، هائيتي، هندوستان، كانادا (حق راي دادن)**

نيمه دوم قرن بيست
—————-
١٩٥١- آنتيك و باربودا، گرانادا، نپال، سنت كيتس و نويس، سنت ونسان و گرنادين، دومينيكا
١٩٥٢- بوليوي**، جزاير ساحل عاج، يونان، لبنان
١٩٥٣- بوتان، گويانا (حق راي دادن)، مجارستان (حق راي دادن)، مكزيك (حق انتخاب شدن)، سوريه**
١٩٥٤- بليز، كلمبيا، گانا
١٩٥٥- كامبوج، اريتره (؟)، اتيوپي، پرو، نيكاراگوئه، هندوراس
١٩٥٦- بنين، جزاير كومور، مصر، گابن، مالي، موريتاني، سومالي
١٩٥٧- مالزي، زيمبابوه**
١٩٥٨- بوركينا فاسو، چاد، گينه، مجارستان (حق انتخاب شدن)، جمهوري خلق لائو، نيجريه (؟)
١٩٥٩- ماداگاسكار، تونس، تانزانيا، سان مارينو (حق راي دادن)
١٩٦٠- كانادا (حق انتخاب شدن)**، قبرس، گامبيا، تونگا
١٩٦١- بروندي، السالوادور (حق انتخاب شدن)، سيرالئون، موريتانيا، پاراگوئه، روآندا، باهاما*، مالاوي
١٩٦٢- الجزائر، موناكو، اوگاندا، زامبيا، استراليا**
١٩٦٣- كنگو، گينه اكوادر، ايران، مراكش، فيجي، پاپائو گينه نو (حق انتخاب شدن) (؟)، كنيا
١٩٦٤- باهاماس**، پاپائو گينه نو (حق راي دادن)، سودان، ليبي
١٩٦٥- افغانستان، بوتسوآنا، لسوتو
١٩٦٧- زئير، جمهوري خلق يمن، كنگو (حق راي دادن)، تووالو، كيريباتي، اكوادور**
١٩٦٨- سوازيلند، نائورو
١٩٦٩- ليبي
١٩٧٠- آندورا (حق راي دادن)، يمن (جمهوري عربي)، كنگو (حق انتخاب شدن)
١٩٧١- سوئيس (ايسوئچره)
١٩٧٢- بنگلادش
١٩٧٣- آندورا (حق انتخاب شدن)، بحرين (حق شناخته شد؟)، سان مارينو ( حق انتخاب شدن)
١٩٧٤- اردن، جزاير سليمان
١٩٧٥- آنگولا، موزامبيك، كيپ ورده، سائو توم و پرينسيپه، وانوآتو
١٩٧٦- پرتقال**
١٩٧٧- گينه بيسائو
١٩٧٨- مولداوي*، زيمبابوه (حق انتخاب شدن)
١٩٧٩- جزاير مارشال (؟)، ميكرونزيا، پالائو
١٩٨٠- عراق، وانوآتو**
١٩٨٤- ليختن اشتاين، آفريقاي جنوبي (رنگين پوستها و هنديان)
١٩٨٦- جمهوري آفريقاي مركزي، جيبوتي (انتخاب شدن)
١٩٨٩- ناميبيا
١٩٩٠- ساموآ
١٩٩٤- آفريقاي جنوبي (سياهان)، مولداوي*، قزاخستان
—————-
حق زنان براي دادن راي و همچنين انتخاب شدن در كويت و امارات متحده عربي هنوز شناخته نشده است

لینک منبع