یوسف عزیزی بنی‌طرف: اؤلوم، وحشیلر اورمانیندان قاچان، رضا براهنی‌نی بیزدن آلدی
تبریزین مارالی
آذربایجانین رومان یازاری و تنقیدچی‌سی، رضا براهنی وفات ائتدی. او، فارس دیلینده مدرن تنقیدین بیناسینی قویان و 1968-ده، ایران یازارلار بیرلیگی اوجاغی‌نین قوروجولاریندان‌دیر. براهنی، 1935-جی ایلده آذربایجان مرکزی، تبریز شهرینده آنادان اولدو و 25-3-2022-ده کانادا دا تورنتو شهرینده دونیاسینی دَییشدی.
من، فارسجا بیر یازیدا، اونو تبریزین مارالی و ایرانین وحشیلر اورمانیندا اولان بیر اولدوز آدلاندیرمیشام. ندن؟ چون براهنی فارس دئییلدی، او، کئچن یوز ایلین، آلتیمش و یئتمیشلرینده -شاه دئورینده- ایرانین ادبی مجلسلرینده بیر آذربایجان تورکو ایدی. او، 1993-جن ایراندا یارادیجیلیغینا دوام ائتدی. آنجاق اسلام جومهوروسونون، اطلاعاتی‌نین آرد‌ی جیل ترورلاریندا، جانینی قورتولماق اوچون، ایراندان گئتدی. چون بو قاتیل‌لر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی‌نین پریزدنت اولان دئورلرینده، بیر چوخ موخالیف یازیچی، سیاستچی دوشونورلری، او جومله‌دن بیزیم،” یازارلار بیرلیگی اوجاغیندا”کی دوستلاریمیز، محمدجعفر پوینده و محمد مختارینی اؤلدوردولر.
من ادبی فعالیتیمه باشلادیغیمدا، “وحشیلر اورمانی” دئدیگیمدن قورخوردوم. بواورمان، ادبی محفیللر-عمومیتده- شوونیست دوشونجه‌سینه بولاشان، اؤزللیکله، آنتی عرب و آنتی تورکلردن اولوشور. رضا براهنی او اورماندا، منیم اوجایچیم( قطبنما) اولوبدور. من، اونون ایزیله گئدیب، ادبی و ائتنیکی موباریزه‌لریندن اؤرگنیردیم کی، منله، کولتورومله یاد اولان محفیللر و توپلوملارلا نجور داورانمالیام.
1945- جی ایلده، ایران آذربایجانیندا، آذربایجان دموکرات فرقه‌سی‌نین اَلیله میللی حکومت یاراندی، آنجاق یالنیز بیر ایل دوام ائتدی و شاهنشاه اوردوسو 1946-جی ایلده بو اؤلکه‌نین مرکزی تبریزه، هوجوم ائدیب، آذربایجانین تورک دیلده اولان کیتابلارینی یاندیردی. میللی حکومتین یوزلرجه فعال‌لاری، امکداشلارینی اولدوردو یاخود اعدام ائتدی.
دوستوموز رضا براهنی، او زامان دوردونجو صینیفده‌یدی. او، بیر ایران نشریه‌سیله مصاحیبه‌ده دئدی:”آذربایجانین میللی حکومتی داغیدیلاندان و شاگیرلری اؤز آنا دیل‌لرینده ائیتیمدن منع ائدندن سونرا، اینشا کیلاسیندا، آذربایجان تورک دیلینده بیر مقاله یازدیم. آنجاق معللیم منی اونو اوتماغا مجبور ائتدی! من بئله‌لیکله آنا دیلیمی اوتدوم.”
براهنی ایرمینجی یوز ایلین آلتمیشلاریندا، تهران یونیوئرسته‌سی‌نین ادبیات فاکولته‌سینده استاد اولدو. 1973- نجی ایلده ساواک، اونو اوچ آی موددتینده حبس ائتدی. اوایسه، ایراندان گئتمک مجبورییتینده اولدو. او 1979- اسلام انقلابیندان سونرا، آمریکانین مریلند یونیوئرسته‌سینده فارس ادبیاتی اوستادلیق کوروسونو بوشلاییب، ایرانا گلدی. آنجاق ایکی ایلدن سونرا یئنی قورولان دینی حاکمییتین اَلیله تهران یونیوئرسته‌سینده تدریسدن منع ائدیلدی. اونون ندنی، اونون سول دوشونجه‌سی و همچنین آذربایجان تورکلری و باشقا میللتلرین، میللی حاقلاریندان مدافعه‌سی اولدو. رضا براهنی 1986-جی ایلده او ندنلره گؤره، آلتی آی حبسده قالدی، آنجاق ایران و خاریجده اولان یازارلارین اعتراضلاریندان سونرا زیندان‌دان آزاد اولدو.
براهنی شاه رژیمی‌نین دواملی غیر فارسلاری تاپدالامق و ایراندا تورکجه کتابلاری‌نین نشری قدغن اولدوغوندان دولایی- آذبایجانین بیر چوخ تورکلرینه تای- فاسجا یازماق مجبورییتینده قالدی و اسلام جومهوری دئورینده بو شیوه‌نی دوام ائتدی. او، رومان وشعرلرینده، وطنی آذربایجانین نیشانه‌لری اولان کاراتر و شخصیتلرینی تصویر ائتدی. او، ایرمی بیرینجی یوز ایلین اول‌لرینده ایراندان ائشیکده قورولان گونئی آذربایجانین قلم انجمن‌نین رئیسی سئچیلدی.
فارس کؤکنلی مشهور فارس شاعیرلری، او جومله‌دن نادر نادرپور، احمد شاملو و محمد رضا شفیعی کدکنی چالیشدیلار، اونو تورک اولماق و هوییتیندن دفاع ائتمک اوچون، گؤرمزدن گلسینلر. آنجاق ادبی ساحه‌ده گؤرکملی یئری و فارس دیلی و ادبیاتیندا اوزمان اولدوغو بیر یاندان و ادبی نقدده، شعرده، فارسی رمانلاردا یئنی مسئله‌لری طرح ائتمک، براهنی‌نی ادبی عرصه‌دن اوزاقلاتماق اولار اوچون، چتینیدی.
انقلابدان سونرا، ایران یازارلاری اوجاغی‌نین آشکارا چالیشدیغی زامان، اونون و مدرن یازارلاری‌نین بعضی‌لری‌نین حیمایه‌سیله، بو اوجاقدا، 1980-دا اهواز عرب میللتی‌نین ادبیات و فولکلورو حاققیندا دانیشیغیم اولدو. بو دانیشیقلار” اندیشه نو” قزئتینده یایلیبدیر.
رضا براهنی 2001-2003-جان، کانادانین قلم انجمنی‌نین رئیسی اولدو. او 2005- ده -اهوار میللتی‌نین انتفاضه‌سیندن سونرا- منیم توتوقلانماغیمین خبرینی دونیا قلم انجمنی و بریتانیا قلم انجمنی‌نه چاتدیردی. همچنین او، 2008-ده ایراندان قاچیب تورکیه‌یه سیغیندیغیمدا مندن حمایت ائتدی. سونوندا 2009-جی ایلده بریتانیا قلم انجمنی‌نین دعوتیله لندنه گئدیب اوردا سیغیندیم و بو اوجاغا اؤیه اولدوم.
براهنی، آمریکادا، دونیادا-اؤزللیکله ایراندا- اینسان حاقلارینی قوروماق اوچون، نوام‌چامسکی، آرتورمیلر، کرت ونه‌گات، آلن گینزبورگ و بیر چوخ شاعیرلر، یازارلار و گؤرکملی فعال‌لاریلا امکداشلیق ائتدی. او، شعر، رمان، ادبی نقد، سوسیال سورونلاری و ادبی ترجمه‌لر ساحه‌سینده 60 جیلدن آرتیق کتاب یازدی. براهنی اؤلمه‌میشدن اؤنجه، تورنتونون مدرن ادبیات یونیوئرسته‌سینده پست مدرن ادبیات استادیدیر. اوسته‌لیک آمریکا، کانادا و دونیانین باشقا اؤلکه‌لرینده ادبی اؤدول‌لر آلدی.
دئمک اولار، رضا براهنی، غلامحسین ساعدی، صمد بهرنگی و بهروز دهقانی‌‌نین یازیلاری- هامیسی آذربایجانلی‌دیرلار-عرب‌ستیز ادبی دیسکورسدا- گئنلده فارس- استثنالارداندیلار.
من همشه اونو، عرب‌ستیز، ترک ستیز اورماندا بیر مارال گؤرموشم. کئچن ایل‌لرده، لندنه گلنده اونلا گؤروشدیم، سونرالار من کانادایا گئتدییمده اونون گؤروشونه گئدردیم. بیزیم یاخین دوستولوغوموزدا، عرب و فارس دیلی‌نین بوغازلانماسی(ذبح) و کولتورلری‌نین تاپدالانماسی‌نین اؤنملی تأثیری واریدی. بو بؤیوک یازارین شجاعتله توتدوغو توتومو و ایرانین مدرن کولتورونده دانیلمازتاثیری، ایرانلی‌لارین دوشونجه‌لری‌نین آلت قاتیندا دیری ساخلاناجاقدیر.
( بو مقاله 2022|4|1 – ده عربین اؤنملی دونیا ادبی قزئتی “الجدید” ده چاپ اولوبدور.”
