یاللی رقصی و میتولوژیک دوشونجه
آذربایجان رقصلری میتولوژیک ایفاده‌لرله دولودور و اونلاری آنلاماق و ایدراک ائتمک اوچون بو رقصلری یارادان کولتور و دوشونجه باغلامیندا یورولماماق گرکیر و بو رقصلر همین کولتورون بوتون عنصورلاری ایله باغلانتیلی بیر بیچیمده اینجه‌لنمه‌لیدیر.
یاللی و ساری‌گلین کیمی ریتوال رقص تورلرینه بؤلونن آذربایجان رقصلری، اوزوم درمه کیمی دولانیشیق رقصی، درویش سماسی کیمی دینی رقص، لزگی کیمی حماسی رقص و… بؤلونور و بیر کولتورون چئشیدلی داللاری کیمی او کولتورون باشقا داللاری اولان تئاتر و گله‌نکلر و ریتواللار و … ایله سیخ ایلیشگیلری واردیر.
بو ایلیشگی او قدر یاخیندیر کی، بعضی حاللاردا کولتورون بیر دالینی باشقاسیندان آییرماق و آنلاماق مومکون دئییل. مثلا، قدیم تورکلرین گونش و ابدی اود تانریسینا اینانجینی بیلمه‌دن یاللی رقصینی آنلاماق مومکون دئییل. تورک دیلینده یال و آل، تورکجه‌ده قیزیل، موکممللیک و یوکسکلیک معناسینی وئریر: آلما، آلبالو، آلو، آلچا، آلماس، آلاله، آلتون کیمی سؤزجوکلرده اونون قیزیل رنگلیگی و آلاش، آلتای، آلاداغ، آلاجاداغ، آلوان، آلب‌اوروز کیمی داغلاردا و آلاچیق و آلاقاپو یا همان بابعالی کیمی سؤزجوکلرده یوکسکلیگی گؤرونور.
یوکسک اود، قیزیل و ابدی اود معناسینی وئرن یالوو و آلوو سؤزلری‌نین هر ایکیسی آلین قیزیل و یوکسک معناسینی اؤزلرینده باریندیریرلار و بعضی لهجه‌لرده یالمان، جالمان و آللی اولاراق دئییلن یاللی رقصی، رقاصلارین بیر-بیرلیری‌نین اللرینی توتدوقلاری بیر قروپ رقصدیر کی بیر مئیدانین اطرافیندا دولاشاراق رقص ائدیرلر.
اوزاق کئچمیشده بو رقص تورو بؤیوک، قایالیقلارین یانیندا و اوددان قورولان اوجاغین اطرافیندا ایفا اولونوردو و صنعتکارلارین کؤلگه‌لری اوزاقدان قایایا دوشوردو و اونلارین اویما شکیللری بئش مین ایلدن سونرا هله ده قوبوستان دیوارلاریندا قالیر.
یاللی گونش تانریچاسی و ابدی اودو اؤون ریتوال بیر رقصدیر و ساری پالتار گئیینن صنعتکار گونشین سمبولودور و آدی ساری گلیندیر. بو رقصین معناسی‌نین اینجله‌مه‌سی گونشین قارانلیق و قیش طرفیندن توتولدوغونو و ساری‌گلینین بو مراسیمی گئجه‌نین قارانلیغیندا، بؤیوک بیر قایانین و موقدس اوجاغین یانیندا کئچیردیگینی و یئنیدن گونشین آزادلیغی و دوغوشونو طلب ائتدیگی بیلدیریر. بو ریتوال رقصلرین ایفاسیندا ائمپاتی اؤنملی و اساس بیر رول اویناییر. رقاص ائمپاتی ایله اؤزونه خیالی بیر ماهیت وئریر و بو حاضرلیقلا باشقا کولتور ساحه‌‌‌لرینده داها آز دئییلن و ائشیدیلن بیر قونونو ایفاده ائدیر.
آل، تاریخین باشلانغیجینداکی قارانلیغین یوکسک داغلارین اوستوندن کئچمه‌سیندن سونرا و گونشین دوغوشوندان سونراکی قیزیل رنگ ایسه، آل سؤزونون ایکی معناسی، یعنی قیزیل اود و یوکسک داغلار آراسیندا اؤنملی بیر ایلیشکی قورولور. بو باخیمدان آذربایجان رقصی بیر قورولوشا مالیکدیر و ایچ سیستملرله دولودور. بو ایچ سیستملره دایر بیلیکلر سیستمین مئساژینی چاتدیرماق اوچون رقص ائدن شخص و سیستملرین مئساژینی آلان ایزله‌ییجی اوچون اؤنم داشیییر. رقص ائدن، خالقی‌نین و قبیله‌سی‌نین کوللئکتیو دوشونجه‌سی‌نین ایضاحچیسیدیر. رقاصه‌نین آووجو گؤیه طرف گلدیکده، اصلینده او گؤک تانریندان و یا گؤی تانریسیندان بیر شئی ایسته‌ییر و ساری دسمال توتان رقاص گونشین سمبولونو گؤستریر و ماوی دسمالی توتان گؤی تانریسینی خاطیرلادیر.
