گفتوگو با نماینده آذربایجان درباره تخلفات معدن مس سونگون؛ بی‌اطلاعم
«معدن مس سونگون» در شهرستان ورزقان و در ۷۸ کیلومتری شمال تبریز واقع‌شده است. این معدن با بیش از دومیلیارد تن حجم ذخیره زمین‌شناسی، بزرگ‌ترین معدن مس خاورمیانه است. معدن مس سونگون همچنین با نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان درآمد سالانه از پردرآمدترین بنگاه‌های اقتصادی در ایران است.
بااین‌وجود سال‌هاست نام معدن مس سونگون با تخلفات و فساد مالی گسترده گره خورده است. اختلاس، سندسازی، واگذاری پروژه‌های شرکت بدون انجام مناقصه و تشریفات قانونی، استخدام‌های بی‌ضابطه نزدیکان مسئولین دولتی، تخریب محیط‌زیست و عدم انجام تعهدات مالی معدن در قبال تخریب روستای سونگون، تنها بخشی از تخلفات این معدن است.
اسناد رسیده به «ایران‌وایر» نشان می‌دهند که علاوه بر مدیران معدن سونگون، نهادهای نظارتی، قضایی و امنیتی، نمایندگان سابق و کنونی «مجلس شورای اسلامی» از حوزه انتخابیه آذربایجان شرقی نیز خارج از دایره مطلع و یا منتفع از تخلفات مجتمع مس سونگون نبوده‌اند.
برای پیگیری آن‌چه طی دو دهه گذشته در معدن مس سونگون ورزقان اتفاق افتاده است و نیز نتایج دو بار تحقیق و تفحص مجلس از این معدن، تلاش کردیم با برخی از نمایندگان استان آذربایجان شرقی در مجلس گفتوگو کنیم.
***
«اکبر اعلمی»، نماینده سابق تبریز در دوره‌های ششم و هفتم مجلس، در کانال تلگرامی خود دو نامه‌ای را که در دوران نمایندگی درباره تخلفات معدن سونگون به «اسحاق جهانگیری»، وزیر وقت صنایع و معادن، نوشته است و نیز اسناد طرح سوال خود از جهانگیری در سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۲ را منتشر کرده است.
او در پاسخ به درخواست برای مصاحبه درباره تخلفات معدن سونگون با بیان این که «۸ سال در کسوت نمایندگی و حدود ۱۲ سال پس از آن، یکه و تنها مقابل فساد ایستادم و زجر کشیدم»، با گلایه از مردم و رسانه‌ها برای عدم حمایت از وی در این دوره، از مصاحبه با ما امتناع کرد. اما پیشنهاد می‌کند با «محمد عبداللهیان» دراین‌‌باره گفتوگو کنیم.
محمد عبداللهیان سرپرست سابق ایمنی و آتش‌نشانی معدن مس سونگون است. «روزنامه جام جم» در گزارشی با عنوان «مردی برای همه حوادث»، در معرفی محمد عبداللهیان نوشته است: «تقریبا هر نقطه از کشور حادثه ناگواری مثل سیل و زلزله و آتش‌سوزی اتفاق بیفتد، محمد عبداللهیان هم آن‌جا خواهد بود.»
محمد عبداللهیان هم حاضر به گفتوگو نیست و می‌گوید: «من تاوان افشاگری و ایستادن مقابل فساد در معدن سونگون را پرداخته‌ام. از کار اخراج شدم، بارها بازداشت و شکنجه‌شده‌ام و همسرم نیز بر اثر فشارهای مافیای معدن سونگون بر من و خانواده‌ام، سکته کرده است و اکنون نیاز به مراقبت دارد. وقتی تحویل مستندات فساد در معدن به استاندار آذربایجان شرقی، اطلاعات سپاه، سازمان بازرسی کل کشور، قوه قضاییه و حتی نزدیکان آقای “خامنه‌ای” تاثیری نداشته است، مصاحبه دوباره من با رسانه‌ها چه تاثیری می‌تواند داشته باشد.»
افشاگری مورد اشاره محمد عبداللهیان مربوط به مصاحبه او با «پایگاه خبری بیداری آذربایجان (اویاقلیق)» است. وی در این مصاحبه علاوه بر تخلفات و فساد مالی منتشرشده در گزارش‌های ایران‌وایر، به ابعاد جدیدی از سوء استفاده مالی و مشارکت نهادهای امنیتی و نظارتی در تخلفات مجتمع مس سونگون اشاره کرده است.
«احمد علیرضا بیگی» تنها نماینده مجلس از استان آذربایجان شرقی بود که حاضر به پاسخگویی به سوالات ایران‌وایر در ارتباط با معادن ورزقان شد. علیرضا بیگی نماینده دوره‌های دهم و یازدهم مجلس شورای اسلامی است. وی همچنین رییس پلیس راهنمایی‌ورانندگی کشور و استاندار آذربایجان شرقی بوده است.
علیرضا بیگی ابتدا در گفتوگو با ایران‌وایر مصاحبه منتشرشده خود در «وب‌سایت تابناک» را تکذیب کرد. تابناک در مصاحبه‌ای با اشاره به مافیای معدن سونگون ورزقان و به نقل از علیرضا بیگی نوشته است: «این مافیا [شامل] دولت و مسئولان مس است که از دولت قبلی نیز وجود داشت و حال به این دولت انتقال‌یافته است. ممکن است از لحاظ ظاهر پست افراد در دولت فعلی تغییر کرده باشد، ولی پشتوانه این افراد خاندان “هاشمی رفسنجانی” و “باهنر” هستند.»
علیرضا بیگی با بیان این که «من در خصوص خاندان هاشمی و باهنر مطلبی نگفته‌ام»، در گفتگو با ایران‌وایر می‌افزاید: «اما من درباره این که مافیای کرمان مانع از استفاده مردم آذربایجان از ثروت معدن مس سونگون می‌شود، صحبت کرده‌ام.» وی در پاسخ به این سوال که مافیای کرمان چه کسانی هستند، ادامه می‌دهد: «مافیای کرمان در واقع همان‌هایی هستند که باعث می‌شوند ما کنستانتره ۳۰ درصد را بار کرده و بفرستیم کرمان تا آن‌جا فراوری شود و اجازه نمی‌دهند که این فراوری در آذربایجان اتفاق بیافتد. تفکری در هیئت‌مدیره مس حاکم است که مانع از این می‌شود که “شرکت مس آذربایجان” هویت واقعی خود را پیدا کند. حال که این شرکت از “شرکت ملی مس” تفکیک شده است نباید برخورد با شرکت مس آذربایجان مثل جوانی باشد که از خانه بیرون کرده‌اند. ما شریک شرکت ملی مس هستیم. اگر قرار است تفکیک اتفاق بیافتد، باید مانند دو شریک که تا پیش از این با هم کار کرده‌اند، تناسب دارایی‌های شرکت مس آذربایجان در نظر گرفته شود. شرکت ملی مس با ثروتی که از این‌جا برده ثروتمند شده است، اما پس از تفکیک چیزی به مس آذربایجان نداده‌اند.»
در سال ۱۳۹۲ با تبدیل «شرکت ملی صنایع مس ایران» به «هلدینگ مس»، ابتدا «شرکت صنعتی معدنی مولیبدن-مس آذربایجان» و سپس «شرکت مس کرمان» به عنوان شرکت‌های مستقل تأسیس شده‌اند. تا پیش از آن، شرکت ملی مس ایران با مرکزیت کرمان فعالیت می‌کرد. بنا بر آن‌چه در وب‌سایت شرکت صنعتی معدنی مولیبدن-مس آذربایجان آمده است، هدف از ایجاد هلدینگ مس «استفاده از پتانسیل‌های هر منطقه و تحول اقتصادی در استان‌ها» عنوان شده است.
احمد علیرضا بیگی درباره علل بی‌نتیجه ماندن دو بار تحقیق و تفحص مجلس از شرکت ملی مس می‌گوید: «نه‌تنها تحقیق و تفحص از شرکت مس، که در تاریخ مجلس شورای اسلامی هیچ تحقیق و تفحصی نتوانسته است به نتیجه مفید و مؤثری دست پیدا کند. زدوبند‌هایی که اتفاق می‌افتد و ملاحظاتی که وجود دارد و نیز عوامل متعدد باعث شده‌اند که نه فقط تحقیق و تفحص‌ها که موجودیت پارلمان جمهوری اسلامی ایران با تهدید مواجه شود.»
علیرضا بیگی در پاسخ به این سوال که آیا قوه قضاییه همکاری لازم را با مجلس برای پیگیری گزارش‌های تحقیق و تفحص انجام می‌دهد، می‌گوید: «من بنای دفاع از قوه قضاییه را ندارم، اما اگر این دستگاه در جریان انجام فعل مجرمانه قرار گیرد، لااقل از باب رفع تکلیف هم شده، به پرونده ورود می‌کند؛ مگر این‌که مجلس نتواند نشان دهد که تخلفی اتفاق افتاده است.»
این نماینده مجلس در پاسخ به این که «حداقل درباره مجتمع مس سونگون اسناد تخلفات در تحقیق و تفحص مجلس وجود دارد و همچنین محمد عبداللهیان، کارمند سابق معدن مس سونگون، ادعا کرده است که اسناد تخلفات مس سونگون را در دوره‌ای که تصدی استانداری استان آذربایجان شرقی را داشته‌اید، در اختیارتان قرار داده است»، می‌گوید: «من آقای عبداللهیان را نمی‌شناسم و کسی مدارکی هم به من نداده است. اگر مدارکی در اختیار من قرار بگیرد این مسئولیت بزرگی است و من در عالی‌ترین سطح آن را مطرح خواهم کرد.»
احمد علیرضا بیگی در حالی در پایان گفتوگو با ایران‌وایر از تخلفات و فساد مالی در مجتمع مس سونگون ابراز بی‌اطلاعی کرده است که هم‌زمان با دوره نمایندگی وی در مجلس دهم، دومین تحقیق و تفحص مجلس از مس سونگون انجام شده است. نتایج تحقیق و تفحص از شرکت ملی مس در این دوره، پس از بررسی در مجلس، در اردیبهشت سال ۱۳۹۸ به قوه قضاییه ارجاع شده است.
در عین حال محمد عبداللهیان نیز پیش‌تر در صفحه اینستاگرام خود تصویر «روزنامه گویا» را که خبر ملاقات وی با احمد علیرضا بیگی و تحویل اسناد تخلفات معدن سونگون به او آمده است، منتشر کرده است. عبداللهیان همچنین عکسی از خود را در کنار علیرضا بیگی، در حالی که پارچه‌نوشته‌ای در دست دارد، منتشر کرده که بر روی آن نوشته شده است: «معدن سونگون غرق در ناعدالتی است، چرا فریادرسی نیست.»
Iranwire
