چه سرنوشتی در انتظار «قیام پریگوژین» و حکومت‌داری پوتین است؟
یورونیوز – شورش یوگنی پریگوژین به نظر نمی‌رسد تبدیل به ماجرایی شود که جهان را تکان دهد. در واقع به نظر می‌رسد که این رویداد، بیشتر ویژگی‌های ضعیف کودتای نافرجام برای سرنگونی میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی را دارد.
دست کم «کا.گ.ب» و تندروهای کمونیست که تلاش کردند گورباچف را از قدرت برکنار کنند از عقل و اقبال خوبی برخوردار بودند تا کارزار خود را در مسکو آغاز کنند؛ زیرا معتقد بودند هرکسی پایتخت را کنترل کند روسیه را نیز کنترل می‌کند.
در مقابل، نیروهای واگنر به رهبری پریگوژین در روستوف قرار دارند و اگرچه گزارش‌هایی وجود دارد که ممکن است نیروهای او برخی از تاسیسات نظامی را در ورونژ تصرف کرده باشند اما هنوز ۵۰۰ کیلومتر با پایتخت روسیه فاصله دارند و تلاش‌هایی برای جلوگیری از حرکت آنها به مسکو وجود دارد.
ساکنان محلی نیز به رسانه‌های روسی گفته‌اند جاده‌ها در جنوب و شمال شهر مسدود شده است.
یکی از شاهدان به یکی از رسانه‌های روسی می‌گوید: «ترک کردن شهر غیرممکن است، ترافیک زیادی وجود دارد، حتی اتوبوس‌های شاتل نیز اجازه عبور ندارند.»
همچنین برای پریگوژین اینکه برخی از متحدان کلیدی و دوستانش او را ترک کرده‌اند بد یمن است. از جمله این افراد ژنرال سرگئی سوروویکین است که به‌دلیل نابودی شهر حلب در سوریه در غرب بسیار بدنام است.
سوروویکین، فرمانده سابق نیروهای زمینی روسیه در اوکراین در میان ملی‌گرایان افراطی این کشور محبوب است و تنزل مقام او در سال گذشته او را ناامید کرد. او روز جمعه از شبه‌نظامیان واگنر خواست تا مخالفت خود با رهبری نظامی روسیه را متوقف کنند و به پادگان‌ها بازگردند.
وی در پیامی ویدئویی که در تلگرام منتشر شد گفت: «از شما می‌خواهم دست بردارید. دشمن تنها منتظر است که اوضاع داخلی سیاسی کشور ما بدتر شود.»
اندیشکده مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن نیز معتقد است که «بعید است» شورش رئیس واگنر موفقیتی در پی داشته باشد؛ زیرا سوروویکین شورش را محکوم کرده است.
وداع با شکست ناپذیری پوتین
همانطور که پوتین در حال سخنرانی بود، گزارش‌های مبنی بر درگیری شدید در منطقه ورونژ بین مزدوران واگنر و واحدهای ارتش روسیه و و گارد ملی به گوش رسید و هواپیماهای جنگی روسیه نیز درگیر شدند.
مایکل مک‌فول، سفیر سابق ایالات متحده در توییتی نوشت: «مبارزه اکنون ادامه دارد. این یک جنگ داخلی است.»
وزن نیروهای مسلح در کنار پوتین سنگین‌تر است و به احتمال زیاد این یک جنگ داخلی کوتاه مدت خواهد بود.
این نکته قابل توجه است که گارد ملی در حال اقدام است. گارد ملی به رهبری ویکتور زولوتوف، یکی از قدرتمندترین سیلوویکی‌های [به سیاستمداری گفته می‌شود که از فعالیت‌های نظامی و امنیتی وارد سیاست شده و به قدرت رسیده‌اند] کشور است. این گارد مجهز به صدها هزار نیرو از جمله واحدهای پلیس ویژه و نیروهای واکنش سریع است. اگر جنگ به پایتخت روسیه برسد، گارد ملی احتمالا نیروی تعیین کننده خواهد بود.
زولوتوف و پوتین در دهه ۱۹۹۰ در سن‌پترزبورگ باهم کار می‌کردند اما از زمان تهاجم به اوکراین، او در میان برخی از مقامات بلندپایه‌‌ای بوده است که نقش کمی داشته است و این امر باعث شده تا تحلیلگران وفاداری او را زیر سوال ببرند. او همچنین به قدیروف نزدیک است و روی‌گردانی رهبر چچن از پریگوژین ممکن است نقشی در وفاداری او داشته باشد.
با این حال، حتی اگر شورش به سرعت سرکوب شود این واقعیت که می‌توان آن را برپا کرد، بر تردیدها درباره تسلط پوتین بر قدرت خواهد افزود. طبق گزارش پولیتیکو، برای هر فرد مستبدی، ظاهر شکست ناپذیری و قدرت غیرقابل چالش موضوعی کلیدی است.
تاتیانا استانوایا، تحلیلگر مرکز کارنگی روسیه اوراسیا در توییتی نوشت: «پوتین موضع روشنی برای سرکوب شورش اتخاذ کرده است.»
وی افزود: «با این حال، دست‌کم دو مشکل اصلی در این مورد وجود دارد. اولین مورد جمعیت غیرنظامی است. آیا آنها جرات حمله به تاسیسات غیرنظامی در روستوف را دارند؟ موضوع دوم مربوط به کنترل ارتش است. در حال حاضر اندازه‌گیری وفاداری دشوار است. مطمئنم که سلسله مراتب نظامی در کنار دولت است و هیچ تغییری در وفاداری وجود نخواهد داشت. با این حال در رتبه‌های پایین‌تر داستان متفاوت است. اگر دستور شلیک صادر شود، تک تک سربازان چه واکنشی نشان خواهند داد؟»
او گمان می‌کند که کرملین تلاش کند تا پریگوژین تسلیم شود اما شک دارد که این طرح موفق شود با این استدلال که احتمالا به یک بن‌بست طولانی منجر خواهد شد. او می‌گوید: «با این حال سقوط پریگوژین اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.»
پولیتیکو در پایان مطلب تحلیلی خود این سوال را مطرح می‌کند که آیا سقوط پریگوژین زمینه را برای شکست نهایی پوتین فراهم می‌کند یا خیر.
نیروهای واگنر از روستوف خارج شدند، پریگوژین رهسپار بلاروس شد
جنگجویان واگنر که بامداد شنبه وارد روستوف شده بودند غروب همان روز آنجا را ترک کردند
یوگنی پریگوژین، فرمانده گروه واگنر، کمتر از ۲۴ ساعت پس از اعلان «عصیان علیه ارتش روسیه» گفت در پی گفتگو و توافق با رئیس‌جمهوری بلاروس، الکساندر لوکاشنکو، به نیروهای خود دستور داده از ادامه مسیر به سمت مسکو خودداری کنند تا از «خون‌ریزی» جلوگیری شود.
همزمان کرملین هم اعلام کرده جنگجویان واگنر را از اتهام خیانت و سرکشی مبرا می‌کند.
در همین حال، تصاویری از خروج نیروهای واگنر از شهر روستوف-نا-دونو منتشر شده و پریگوژین هم در مسیر بلاروس مشاهده شده است.
همه این تحولات در کمتر از ۲۴ ساعت روی داد و یک روز پرالتهاب را برای مردم روسیه رقم زد.
همزمان بسیاری از مردم جهان اخبار لحظه به لحظه این تحولات را در روز شنبه پیگیری کردند. سلسله تحولات سریعی که به نظر می‌رسید تا مرز یک «جنگ داخلی» در روسیه پیش رفته است.
ماجرا با ورود شبه نظامیان واگنر به خاک روسیه در ساعات اولیه بامداد روز شنبه – ۲۴ ژوئن – آغاز شد؛ گروهی متشکل از هزاران مزدور که به رهبری یوگنی پریگوژین برای جنگ در اوکراین و قبل از آن در سوریه استخدام شده بودند.
تنش به قدری سریع بالا گرفت که آقای پریگوژین با انتشار چند پیام صوتی و تصویری مدعی شد برای اجرای «عدالت» و پایان دادن به «فساد و دروغ» در راس فرماندهی ارتش روسیه وارد عمل شده و «هیچ چیز جلودارش نخواهد بود».
تنش میان فرمانده گروه واگنر و وزیردفاع روسیه و فرمانده ارتش این کشور چند ماهی بود که رو به اوج بود. یوگنی پریگوژین بارها ارتش را به امتناع از پشتیبانی نیروهای خود متهم و روز گذشته هم در شدیدترین اتهامات، ارتش را به موشک باران پایگاه نیروهای خود در خاک اوکراین متهم کرد.
او و هزاران نیروی شبه‌نظامی واگنر بامداد شنبه خیلی زود به شهر روستوف-نا-دونو رسیدند و تصاویری از آنها مقابل ساختمان‌های نظامی این شهر دیده شد؛ جایی که مقر فرماندهی جنگ اوکراین خوانده شد.
پس از آن، در مسکو و چندین شهر و منطقه روسیه وضعیت فوق‌العاده شکل گرفت و نیروهای ضدتروریسم و یگان‌های ویژه در اطراف کرملین و نقاط حساس پایتخت مستقر شدند.
با روشن شدن هوا تصاویر جدید ستونی از خودروهای گروه واگنر را در مسیر به سمت مسکو نشان داد و همزمان مواضع استحکامی که در اطراف مسکو برپا شده بود همزمان با لغو همه رویدادهای عادی در پایتخت، همه چیز خبر از یک رویداد نظامی قریب الوقوع می‌داد.
اما تنها چند ساعت بعد، اعلام شد که با میانجی‌گری الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس و متحد نزدیک ولادیمیر پوتین، همه چیز متوقف و ملغی شده است.
یوگنی پریگوژین اعلام کرد برای جلوگیری از «خون‌ریزی» به نیروهای خود که به ۲۰۰ کیلومتری مسکو رسیده بودند دستور توقف و بازگشت داده و همزمان خود راهی بلاروس خواهد شد.
با فرا رسیدن غروب در جنوب روسیه، تصاویر جدید حکایت از خروج نیروهای واگنر از شهر روستوف-نا-دونو داشتند و ویدیویی هم مخابره شد که در آن آقای پریگوژین را سوار یک خودرو در حال ترک این شهر نشان می‌داد.
غروب شنبه تصاویری از یوگنی پریگوژین در حال ترک شهر روستوف-نا-دونو مخابره شد. گفته شده او خاک روسیه را ترک کرده و به بلاروس خواهد رفت
ظرف چند ساعت «عدالت‌خواهی» با «سفر یک‌طرفه به بلاروس» عوض شد
امیر پیام – بی‌بی‌سی
به نظر می‌رسد ماجراجویی یوگنی پریگوژین و آنچه او «تظاهرات برای عدالت و برچیدن فساد و دروغ» خوانده بود ظرف کمتر از ۲۴ ساعت به پایان رسیده و خود او هم برای در امان بودن از خشم کرملین حالا به بلاروس پناه خواهد برد.
با این حال، به نظر نمی‌رسد ولادیمیر پوتین که در سال‌های گذشته نشان داده نسبت به مخالفانش و سرکشی حلقه نزدیک به خود، انعطاف‌ناپذیر است به راحتی با ادامه فعالیت گروه واگنر و «ختم به خیر شدن» سرنوشت یوگنی پریگوژین کنار بیاید.
در همین حال، اگر چه در داخل روسیه ممکن است این رویداد «تاییدی دوباره بر اقتدار پوتین» تعبیر و تبلیغ شود، در خارج از مرزهای این کشور این «دعوای خانگی» فرصتی مغتنم برای «تحقیر» بیش از پیش ولادیمیر پوتین خواهد شد. اتفاقی که شاید بیش از ادامه پیشروی گروه واگنر به سمت مسکو، کرملین را خشمگین کند و یوگنی پریگوژین باید منتظر عواقب این «خشم فعلا فروخورده» باشد.
یوگنی پریگوژین علت عصیان خود را رفتار سرگئی شویگو، وزیردفاع روسیه و عدم حمایت او از گروه واگنر اعلام کرده بود و آقای شویگو را به تلاش برای از بین بردن واگنرها متهم کرده بود
آیا توافق پریگوژین با بلاروس به معنای عقب‌نشینی کامل فرمانده واگنر است؟
فرانک گاردنر، گزارشگر امنیتی بی‌بی‌سی می‌گوید تصمیم پریگوژین برای متوقف کردن حرکت نیروهایش به سمت مسکو می‌تواند نشان از این داشته باشد که بازی یک بر صفر به نفع پوتین شده است.
آقای گاردنر می‌گوید به نظر می‌رسد یوگنی پریگوژین انتظار داشت طی ۲۴ ساعت گذشته مردم روسیه و رهبران مخالف کرملین به او بیپوندند اما چنین نشد و این می‌تواند او را ناچار به پذیرفتن پیشنهاد الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس کرده باشد.
با این حال گزارشگر امنیتی بی‌بی‌سی معتقد است آنچه روی داده چیزی نیست که «ولادیمیر پوتین از آن بگذرد».
همزمان تحولات ۲۴ ساعت گذشته تاثیر انکارناپذیری روی جنگ اوکراین گذاشته است.
ترک مواضع نیروهای واگنر در اوکراین و احتمال عدم استقرار مجدد آنها در مواضع قبلی می‌تواند برای اوکراین که چند ماهی است به دنبال بازپس‌گیری مناطق تحت کنترل روسیه است، بسیار خوشایند باشد.
این به ویژه در مناطقی مانند شهر باخموت که پس از نبردی 9 ماهه توسط جنگجویان واگنر تصرف شده بود، می‌تواند نظامیان اوکراین را تشویق به پیشروی کند.
در همین ارتباط روز شنبه مقام‌های نظامی اوکراین مدعی شدند که نیروهای این کشور توانسته‌اند حتی کنترل بخشی از مناطقی در منطقه دونتسک که از سال ۲۰۱۴ در تصرف شورشیان مورد حمایت مسکو بود را در دست بگیرند.
