نگار کلکار – ملت استبدادزده و دموکراسی پایدار (سخنرانی در گردهمایی فعالان جامعه مدنی آذربایجان – دانشگاه هومبولت آلمان )

پایدار طی نگاه اجمالی به جوامع انسانی میتوان رویکرد مختلف ملتهای استبدادزده در مبارزه و مقابله با سیستم استبدادی فاشیستی را در دو حالت خلاصه کرد:

۱) مقابله واکنشی و عکس العملی که تعریف فیزیکی اش میشود : هر استبداد و ستم فاشیستی دارای عکس العملی فاشیستی و متعصبانه است مساوی با آن ولی در جهت مخالف!!!! مثال بسیار واضح آن (عملکرد گروههای پان ایرانیست ، پانتورک ، پان کورد و پان….)

۲) مقابله و مبارزه پاسخ محور که مستلزم تأمل و تحلیل است : در نظرگاه ژاک دریدا به موضوع «دموکراسی در راه»، نکته مهمی که به آن اشاره می‌شود این است که دموکراسی یک مبارزه پیوسته و مداوم است به جای یک وضعیت ثابت و نهایی. به عبارت دیگر، دموکراسی همیشه در حال شکل‌گیری و تحول است و هیچ‌گاه به یک وضعیت نهایی نمی‌رسد.

این نگرش در واقع تلاش برای برقراری یک دموکراسی پایدار است. به نظر من، مهمترین عملکرد برقراری دموکراسی پایدار در جوامع شامل دو مورد زیر است:

الف) حقوق انسانی برابر: یک دموکراسی پایدار نیازمند احترام به حقوق انسانی است که شامل حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود. این حقوق باید برای همه افراد بدون تبعیض از هر نظری با رویکرد برابری و عدالت ، احقاق شود

ب) مدیریت تضادها بوسیله پایبندی به اصول دموکراتیک: دموکراسی پایدار نیازمند توانایی مدیریت و حل تضادها و اختلافات مابین گروه‌ها و افراد در جامعه است که از طریق حفظ حقوق ملیت‌ها و اقلیت‌ها، اعمال نظارت بر توانمندی قدرت‌ها، ارتباطات مسالمت‌آمیز و حفظ حیثیت انسانی همگان برقرار می‌شود. همچنین احترام به گوناگونی‌ها و توجه به نظرات مختلف و تلاش برای رسیدن به توافقات سازنده نقش مهمی در این مورد دارد.

تفاوت آموزش سیستماتیک “داشتن نگاه افقی برابر ” با “نگاه عمودی و از بالا” به کودکان در بسترسازی دموکراسی پایدار در یک جامعه به شرح زیر است:

1. نگاه افقی (افق محوری و برابری):

– در نگاه افقی، توجه به تعادل قدرت و توازن در جامعه متمرکز است. کودکان با این نگاه می‌آموزند که هر فرد دارای ارزش و حقوق برابری است و هیچ فردی از دیگران برتری ندارد. – در این نگاه، استرس بر قدرت سازمانی به طور دموکراتیک است که توزیع عادلانه منابع، شركت مشاركت فعال و تصمیم‌گیری‌های گروهی را تأکید می‌کند. – آموزش سیستماتیک با نگاه افقی به کودکان مهارت‌های ارتباطی، تفکر پویا و تسلط بر مهارت‌های اجتماعی را ارائه می‌دهد تا بتوانند در معرض چالش‌ها و تعارضات بهتر عمل کنند.

2. نگاه عمودی و از بالا (برتری طلبی):

– در نگاه عمودی و از بالا، تمرکز به صورت سلطه و کنترل وجود دارد. در این نگاه، برتری و قدرت هر فردی نسبت به دیگران تأکید می‌شود.

– این نگاه معمولاً به ایجاد ساختارهای سلطه‌طلبانه، تفکر یگانه مرکزی با سوء استفاده از تاریخ ، فرهنگ ، زبان و یا دین به شکل شیفتگی و برتری جویی می‌انجامد.

– آموزش سیستماتیک با نگاه عمودی و از بالا ممکن است به کودکان مهارت‌های رهبری و کنترل را می‌آموزد ، اما در طولانی مدت می‌تواند به بروز روابط قدرت‌طلبی، حس تفکر ثابت و استبداد منجر شود.

حال عملکرد این رویکردهای مختلف در مقابله با سیستم استبدادی و فاشیستی، حتی بر حل تعارضات و اختلافات و دعواهای مختلف بین گروه‌های مختلف از مردمان جوامع استبداد‌زده هم تأثیر بسزایی دارد، بعنوان مثال موضوعاتی که برای مواجهه با اختلافات و دعواهای ارضی/اتنیکی در جوامع با رویکرد برقراری دموکراسی پایدار، میتواند مورد توجه قرار گیرند عبارتند از :

۱) ترویج فرهنگ حل تعارض و تسامح و تشویق به همکاری و تعاون بین اقلیت‌ها و اکثریت.

۲) تشویق به مشارکت: باید در جامعه امکانات لازم برای مشارکت فعال اجتماعی و سیاسی ایجاد کرد تا تمام اقشار جامعه دارای صدا و سیاست‌های تصمیم‌گیری بوده و در فرآیند ساختن قوانین و تصمیم‌های مناسب دخالت داشته باشند.

۳) ترویج تعددفرهنگی: باید سیاست‌ها و برنامه‌هایی را ارائه داد که به تقویت تعددفرهنگی بجای تک فرهنگی و تک زبانی که این شامل تحقق برابری جنسیتی، حفظ زبان، فرهنگ و تاریخ اقلیت‌ها و احترام به آنها می‌شود.

۴) توسعه اقتصادی عادلانه: باید برای توسعه اقتصادی عادلانه و به اشتراک گذاری منابع فکر و اجرا کنیم، تا بتواند اختلافات اقتصادی و منطقه‌ای را کاهش داده و عدالت مالی را تضمین کند.

با اتخاذ این راهکارها می‌توان به ساختارهای دموکراتیک پایدارتر و بهبود در بسترسازی دموکراسی در جوامع دست یافت. البته این راهکارها نیازمند همکاری و تعامل بین ملیت‌های مختلف است .