معمای روابط رژیم ولایت با ترکیه پیچیده تر می شود – دکتر محمد حسین یحیایی

روابط رژیم جمهوری اسلامی ایران با ترکیه همواره با افت و خیز روبرو بوده، گاهی سطح روابط بهبودپیدا می کند و حجم تجاری دو کشور باال می رود و گاهی دیگر به تیرگی می گراید و تبلیغات از دو سوآغاز می شود و نشان می دهد که روابط دو کشور به رخداد های پیرامونی و جهانی بستگی دارد و از ثبات دائمی برخوردار نیست، هرچند ترکیه در هنگام تحریم های شدید ایران از سوی ایاالت متحده، اتحادیه اروپا و دیگر کشورها به یاری ایران شتافته و کاال های ضروری را در اختیار ایران گذاشته است ولی هر دو کشور به هم با شک وتردید نگاه می کنند و نزدیک می شوند و تالش می ورزند که روابط محتاطانه ای باهم داشته باشند.
ایران و ترکیه خود را قدرت منطقه ای می پندارند و سال ها است که در رقابت باهم به پیش می روند. هر چند ترکیه نظم اقتصادی بهتری دارد ولی هر دو کشور با بحران شدید اقتصادی از جمله تورم و بیکاری روبرو هستند، هر دو کشور با این اقتصاد بحران زده در خارج از مرز های خود فعالیت نظامی دارند، ترکیه در سوریه و عراق مداخالت مستقیم نظامی دارد و ایران هم با حمایت از جبهه مقاومت نیرو های خود را در سوریه و عراق ) نیروی قدس سپاه (متمرکز کرده، به نیرو های نیابتی خود در منطقه کمک های مالی و آموزش های نظامی می دهد. هر دو کشور در این
مناطق گاهی در مقابل همدیگر قرار می گیرند و از گروه های متمایل بخود حمایت می کنند. در اقلیم کردستان ) عراق( ترکیه از حزب دمکرات کردستان و ایران از جبهه میهنی کردستان و در سوریه هم ایران از نیرو های حکومتی » بشار اسد « و تر کیه از مخالفین اسد حمایت می کند ولی هر دو کشور با سکوت از کنارهم می گذرند و اختالفات روزافزون خود را پنهان می کنند.
ایران با ترکیه 535 کیلومتر مرز مشترک دارد که ترکیه 70 کیلومتر آن را برای پیشگیری از نفوذ کماندو های کورد و قاچاق کاال و انسان با دیواری به قطر 2 متر و به ارتفاع 3 متر مسدود کرده است، ترکیه به آدم ربایی های ایران از
خاک ترکیه اعتراض دارد و در سال های اخیر نه تنها حجم تجاری که بین دو کشور قرار بود به 30 میلیارد دالر برسد افزایشی صورت نگرفته بلکه در سال های اخیر کاهش هم نشان می دهد. ایران حتی قادر به تامین گاز مصرفی ترکیه در فصل سرما نیست و تعهدات خود را اجرایی نمی کند و بار ها مجبور به پرداخت غرامت به ترکیه شده است.
ترکیه و ایران با چالش های مهمی در منطقه روبرو هستند، ترکیه با تمام توان نظامی خود در جنوب قفقاز ازجمهوری آذربایجان حمایت می کند و در پروژه های مهم اقتصادی و نظامی آن مشارکت دارد و بار ها تکرار کرده است که از گشایش کریدور زنگزور که ترکیه را به باکو و از آنجا به آسیای میانه متصل می کند حمایت و پشتیبانی می کند و رژیم والیت هم به دفعات گفته است که با تغییر مرز ها مخالف و حتی خط قرمز ما محسوب می شود.
ایران در درون خود با مشکالت فراوانی روبروست از یک سو فاصله بین رژیم و مردم هر روز افزایش پیدا می کند، رژیم نه تنها با مشروعیت بلکه با ناتوانی در اداره جامعه روبرو شده است، از یک سو سرداران سپاه ومزدوران حزب اله را در مناطق گوناگون شکار می کنند و از سوی دیگر از تامین امنیت در درون کشور عاجز شده است تاجائیکه در مراسم های خودی هم مانند حادثه کرمان ) در سالروز مرگ قاسم سلیمانی ( ده ها نفر کشته و زخمی می شوند و رژیم درمانده، همواره سخن از انتقام سخت به میان می آورد و در حمله به منطقه کوهستانی ) کوه سبز ( پاکستان تعدادی زن و کودک را می کشد. رژیم حمله به پاکستان را پاسخ به حمالت » جیش العدل « می خواند که درحمله 24 آذرماه به مقر فرماندهی انتظامی سپاه 11 نفر را کشته و تعدادی را مجروح کردند و همزمان به » اربیل « حمله موشکی کرد که گویا یک پایگاه جاسوسی » موساد « در آنجا قرار داشت. هر دو حمله موشکی سپاه به تیرگی روابط بین ایران و دو کشور پاکستان و عراق منجر شد، پاکستان حمله متقابل کرد و اقلیم کردستان هم با تظاهرات میلیونی ایران را به باد انتقاد گرفت، اتاق بازرگانی و صنایع اربیل در اعتراض به موشک پرانی سپاه خواستار تحریم کاال های ایرانی شد که این خواسته ضربات سنگینی به تجارت محدود ایران با دنیای خارج می زند، زیرا حجم تجاری با اقلیم کردستان در حدود 2 میلیارد دالر است، البته این فرصتی برای ترکیه خواهد بود تا حجم تجاری خود را با اقلیم کردستان افزایش دهد. در این میان باید یادآور شد که سپاه با موشک برد باال ) 1200 کیلومتر ( به خاک سوریه هم حمله کرد تا انتقام حوادث کرمان را از داعش بگیرد!
آنچه مسلم است با خیزش در کشور های عربی ) بهار عربی ( رقابت بین ایران و ترکیه افزایش یافت و در سال های بعد با رخداد های منطقه به اوج رسید و بعد از حمله 7 اکتبر نیرو های حماس به فستیوال موزیک در اسرائیل ومداخله نظامی آن در غزه ابعاد جدید تری یافت. ترکیه که در تالش بود تا رابطه خود را با اسرائیل بهبود بخشد ورابطه تجاری و سیاسی خود را با آن گسترش دهد دچار سردرگمی شد ولی این بار رابطه تجاری را از رابطه سیاسی جدا کرد. ا ردوغان بار دیگر وارد میدان شد، اسرائیل را کودک کش، تروریست و جنایتکار نامید و خواستار محاکمه اسرائیل در دیوان کیفری بین المللی شد. از سوی دیگر گروه حماس را آزادی بخش خطاب کرد، در حالی که رابطه تجاری همچنان با اسرائیل ادامه یافت و همچنان دارد و حتا رو به افزایش است. مقامات ترکیه می گویند رابطه تجاری را شرکت های تجاری پیش می برند و جهانی عمل می کنند حتی شرکت های آمریکایی هم در آن سهیمند و آنها کار
خود را با شرکت های گوناگون از جمله با شرکت های اسرائیلی پیش می برند .
رژیم والیت از این رفتار ترکیه ناراضی و خواهان آن است که ترکیه هم با اسرائیل قطع رابطه سیاسی و تجاری کند و آن را خامنه ای به زبان می آورد که کشور های اسالمی حد اقل می توانند رابطه سیاسی و تجاری خود را بااسرائیل قطع کنند، در حالی که ترکیه رابطه سیاسی را با رابطه تجاری از هم جدا می کند و بیشتر به منافع اقتصادی خود می اندیشد. به نظر می رسد رئیسی در دیدار خود در آنکارا با رجب طیب اردوغان از یک سو خواهان گسترش روابط در مقابل اسرائیل خواهد بود و از سوی دیگر خواهان میانجیگری ترکیه باشد تا رابطه خود را با کشور های اروپایی بهبود بخشد، ولی تا روزی که رئیسی و رژیم والیت در درون کشور در انزوا قرار گرفته و هر روز رابطه مردم با رژیم تیره تر می شود، گشایشی در سیاست خارجی هم مشاهده نخواهد شد.
ترکیه هم اکنون رقابت با ایران را برده و پیش می برد، در جمهوری آذربایجان نفوذ دارد، با عراق رابطه خوبی راهمراه با اقتصاد پیش می برد، بزرگترین شریک تجاری اقلیم کردستان محسوب می شود، در شرق ایران با پاکستان رابطه تنگاتنگی دارد و با ارتباط با امارات اسالمی افغانستان تامین امنیت فرودگاه کابل را هم بعهده گرفته است.
بنابرین در پیرامون ایران دست برتر را دارد. هرچند ایران تالش می ورزد از این انزوای سیاسی و اقتصادی نجات یابد ولی ساختار والیت این اجازه را نمی دهد و هر روز رژیم از ترس فروپاشی به خالص سازی ادامه می دهد و تعداد بیشتری از خودی های دیروز را از قطار رژیم پیاده می کند. رئیسی با دست خالی از آنکارا برخواهد گشت واین تالش دستآوردی نخواهد داشت زیرا رژیمی که از سوی مردم منفور و غیر قابل اعتماد باشد نمی تواند در سیاست خارجی موفق و پیروز باشد، از آن رو مطبوعات ترکیه چندان اهمیتی به سفر رئیسی نمی دهند و شاید بر این باورند
که رژیم والیت به پایان کار نزدیک می شود. در آخر باید یادآور شد که بنا به گفته بزرگان سیاست، کشور ها دوسو دشمن همیشگی ندارند ولی منفعت همیشگی دارند که به نظر می رسد ترکیه این سیاست را پیش می برد و اسیر یک ایدوئولوژی کهنه، تاریخ گذشته و ارتجاعی نمی شود و رژیم والیت قادر به رمز گشایی از این معمای سیاسی نیست زیرا اسیر باور های کهنه و ارتجاعی خود است و فکر می کند امپراتوری شیعه را در جهان خواهد گسترد …
محمد حسین یحیایی
mhyahyai@yahoo.se