سقوط شاخص‌های اصلی آمریکایی در ‘دوشنبه سیاه’ بازارهای مالی جهان
روزهای پر تلاطم بازار نفت؛ ‘شکل‌گیری ژئوپلتیک جدید’ در بازارانرژی
عدم وجود توازن در عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت در کنار بروز حوادث ژئوپلتیک و کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف کننده نفت از عوامل موثر در کاهش قیمت نفت می باشد. در ماه سپتامبر سال قبل و پس از حمله پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو قیمت نفت کمی افزایش پیدا کرد. اوایل سال قبل نیز ناامنی و حمله به تانکرهای نفت در تنگه هرمز عامل عمده نوسان قیمت نفت بود. با شروع سال نو میلادی و شیوع ویروس کرونا بازار جهانی نفت با نوسان جدیدی روبرو شد نوسانی که دامنه آن روزبروز بیشتر مشخص‌تر می‌شود.
ویروس کرونا و کاهش تقاضای نفت چین
به گزارش رویترز به نقل از اداره گمرک چین این کشور در سال گذشته میلادی در مجموع ۵۰۶ میلیون تن نفت وارد کرده است این میزان واردات نفت معادل ۱۰.۱۲ میلیون بشکه در روز بوده است.مصرف روزانه این کشور در قیاس با سال ۲۰۱۸ در حدود ۸۸۲،۰۰۰ بشکه در روز افزایش یافته بود. واردات ال ان جی چین نیز در سال قبل نسبت به سال ۲۰۱۸ با ۳۱.۹% افزایش به ۹۶.۵۶ میلیون تن رسید.
حق نشر عکسGETTY IMAGESشیوع ویروس کرونا در اوایل ماه ژانویه در این کشور باعث کندی رشد اقتصادی این کشور گردید در نتیجه تقاضا برای انرژی نیز کاهش یافت با توجه به وجود مازاد در بازار نفت قیمت نفت به تدریج روند نزولی گرفت. کاهش قیمت نفت باعث شد که در جلسه اخیر اوپک بحث تاثیر ویروس کرونا بر بازار نفت به موضع اصلی اجلاس وزیران نفت اوپک تبدیل شود.
اجلاس ناموفق اوپک
اجلاس ۱۷۸ام اوپک در حالی به پایان رسید که کشورهای عضو اوپک و روسیه نتوانستند در مورد میزان کاهش تولید نفت به توافق برسند. پیش از برگزاری این اجلاس روسیه موافقت خود را با کاهش میزان تولید نفت ابراز کرده بود اما در صورتی که کاهش فقط توسط اعضای اوپک صورت گیرد و روسیه میزان تولید فعلی خویش را حفظ نماید. عدم توافق بین عربستان و روسیه باعث شد بلافاصله بعد از اجلاس قیمت نفت دوباره کاهش یابد.
حق نشر عکسREUTERSاوپک در حالی نتوانست به توافق دست یابد که لیبی بخاطر جنگ داخلی قادر به تولید نفت بیشتر نمی‌باشد اگر در آینده نزدیک توافقی بین دولت وفاق ملی سراج و نیروهای ژنرال حفتر صورت گیرد و این کشور بتواند به طرفیت تولید خویش قبل از بحران و جنگ داخلی دست یابد این به معنای افزایش تولید و عرضه نفت در بازارا خواهد بود که به نوبه خود نوسان قیمت نفت را تشدید خواهد کرد.
عربستان
پس از پایان اجلاس اوپک عربستان اعلام کرد که از ماه آوریل میزان تولید نفت خویش را افزایش خواهد داد. آرامکو اعلام کرد که از ماه آوریل که دوره تفاهم نامه قبلی اوپک مبنی بر کاهش تولید اعضای اوپک پلاس پایان می یابد روزانه بیش از ده میلیون بشکه در روز نفت تولید خواهد کرد. و احتمال افزایش این میزان تا ۱۱ میلیون بشکه در روز نیز وجود خواهد داشت.
آرامکو ضمن ارائه تخفیف به برخی مشتریان عمده اروپایی درصدد حفظ وافزایش سهم این کشور در بازار نفت اروپا وسایر کشورهای عمده مصرف کننده نفت می باشد. میزان تولید روزانه این کشور در حدود ۹.۷ میلیون بشکه در روز می باشد و این کشور پتانسیل تولید ۱۲ میلیون بشکه در روز نیز داراست. کاهش قیمت نفت باعث شد تا میزان سودی که قرار بود آرامکو به سهامداران این شرکت پرداخت نماید کاهش یابد.
روسیه
مسکو بخوبی از صادرات انرژی در سیاست خارجی خویش و از تمامی ابزار ممکن برای حفظ سهم خویش در بازار جهانی انرژی بهره می گیرد. مسکو برای کاهش وابستگی به دلار در سالهای اخیر اقدام به فروش محصولات انرژی با ارز رایج کشورهای خریدار از جمله یوان چین نموده است. این کشور در زمانیکه نرخ تبادل نفت به طلا بسیار پایین بود، میزان ذخایر استراتژیک طلای را افزایش داد. در این بین مسکو سیاست کاهش ارزش روبل را نیز در پیش گرفت. کاهش ارزش روبل سیاستی بود که روسیه از ۲۰۱۴ شروع کرد و توانست بخش زیادی از بدهیهای داخلی و کسری بودجه را تسویه نماید. در این بین واحد پولی عربستان بعنوان رقیب روسیه همچنان به دلار وصل است.
عربستان و روسیه در برخی مسایل منطقه ای منافع مشترکی دارند. اگر عربستان می توانست از روسیه سلاح بیشتری خریداری نماید و شرکتهای این کشور در پروژه های انرژی روسیه از قبیل پروژه ال ان جی سرمایه گذاری می کردند احتمال اینکه روسیه با اعضای اوپک بر سر کاهش میران تولید به توافق برسد افزایش می یافت.
آمریکا
انقلاب گاز شیل آمریکا را به صادر کننده انرژی تبدیل کرده است در ماههای گذشته این کشور به صادر کننده نفت تبدیل شد و میزان صادرات نفت این کشور از واردات نفت پیشی گرفت. آمریکا از صادرات انرژی برای افزایش سطح روابط با همسایگان و متحدین خویش بهره می گیرد. واشنگتن هم چنین از سلاح تحریم صنعت انرژی سایر کشورها برای افزایش سهم خویش در بازار جهانی انرژی بهره می گیرد و در ضمن باعث کاهش رشد اقتصادی و انزوای کشورهای تولید کننده انرژی می شود. آمریکا برای توقف پروژه نورد استریم ۲ که گاز روسیه را به آلمان می رساند این پروژه را تحریم کرد. تحریم پروژه نورد استریم ۲ خوشایند مسکو نبود.
حق نشر عکسGETTY IMAGESعدم توافق روسیه با کاهش تولید اوپک پلاس می تواند فرصت مناسبی برای مسکو برای تاثیر گذاری بر صادرات نفت آمریکا ارزیابی می شود. کاهش قیمت نفت تا حدی که تولید نفت شیل را متوقف کند به نفع روسیه خواهد بود. افزایش تولید نفت شیل باعث شد تا آمریکا واردات نفت از عربستان را نیز کاهش دهد. اگر تولید نفت شیل اقتصادی نباشد این به معنی کاهش میزان تولید نفت آمریکا- افزایش واردات نفت و بیکاری در صنعت نفت این کشور می باشد. با توجه به رشد اقتصادی آمریکا در دوران ترامپ کاهش تولید نفت شیل و تعطیلی چاههای نفت شیل خبر خوبی برای دولت ترامپ نخواهد بود. ترامپ به هیچ وجه مایل نیست میزان آرای وی در انتحابات پیشروی ریاست جمهوری کاهش یابد. هر گونه بحران اقتصادی در کنار تاثیر روز افزون ویروس کرونا بر اقتصاد آمریکا خطر جدی برای دولت ترامپ و انتخابات آینده ریاست جمهوری است.
روز ۸ مارس قیمت نفت برنت برای اولین بار در بیست سال اخیر در یک روز در حدود ۳۱.۶% کاهش یافت و به ۳۱.۰۲ دلار در هر بشکه رسید. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت نیز با ۲۷ % کاهش به رقم ۳۰ دلار در هر بشکه رسید. کاهش قیمت نفت شاید در کوتاه مدت برای آمریکا و دولت ترامپ خوشایند باشد اما در میان مدت باعث بروز بیکاری در صنعت نفت شیل آمریکا خواهد شد.
می توان ادعا کرد که نوسانات قیمت جهانی نفت در روزهای آتی نمایانگر میزان و دامنه تاثیر اوپک پلاس بر بازار خواهد بود. اگر بازار واکنش مهمی از خود نشان ندهد، می توان موضوع تغییر و تحولات ساختار ی بازار را جدی تلقی کرد،حمله پهپادها به تاسیاست پالایشگاهی آرامکو در سپتامبر ۲۰۱۹ که ۵۰% تولید نفت عربستان را مختل کرد تاثیر زیاد و طولانی مدت بر بازار نفت نداشت. می توان ادعا کرد که پس از اجلاس اخیر اوپک و با کاهش محسوس قیمت نفت خام برنت دینامیکهای بازار جهانی انرژی در حال تغییر می باشد.
اگر تصمیم عربستان برای افزایش تولید در ماه آوریل عملی شود و روسیه نیز سقف تولید فعلی را حفط نماید و افزایش دهد قیمت نفت هم چنان کاهش خواهد یافت. به نظر نمی رسد آرامکو مایل باشد سهمش در بازار نفت کم شود. و شاید برای مدتی اقدام به افزایش تولید نماید. اقتصادی نبودن تولید نفت شیل باعث کاهش تولید نفت در آمریکا خواهد شد شاید این کشور بتواند با قیمت ارزانتر نفت وارد کند اما هم وابستگی این کشور به نفت وارداتی افزایش خواهد یافت. هم دولت ترامپ که شعار استقلال انرژی را سرلوحه سیاست ملی انرژی این کشور قرارداده است در عمل به این شعار ناموفق خواهد بود.
ماههای آینده برای اوپک – روسیه و آمریکا مهم و حیاتی می باشد اگر اوپک نتواند بر سر سیاست واحد کاهش تولید به توافق برسد باید شاهد کاهش تاثیر خویش در معادلات بازار جهانی انرژی باشد. تصعیف اوپک به نفع رقبا در بازار است. کاهش بیش از بیش قیمت نفت هم برای اقتصاد روسیه در ماههای آینده خبر خوبی نخواهد بود.
BBC
