زنان تاثیرگذار تورک در ایران – طوبی آزموده
«طوبی آزموده» مؤسس مدرسه دخترانه «ناموس» بود. او بی‌تردید جزو پیشروترین زنان ایران است که با تلاش برای تأسیس مدرسه ناموس، مسیر تحصیل دختران را آسان‌تر کرد. ناموس هرچند بعد از مدرسه «بی‌بی‌خانم»، دومین مدرسه دخترانه تهران بود؛ اما طوبی خانم توانست با همه فشارهایی که از سوی متعصبان و کهنه‌اندیشان به او و دختران مدرسه وارد میکردند، آنقدر دوام بیاورد که در مقطع دبیرستان نیز زمینه تحصیل آنها را در مدارج بالا فراهم کند. تنها تصویری که از طوبی آزموده در کتابهای تاریخی وجود دارد، عکسی از زنی میانسال است که شالی تیره‌رنگ را بر روی موهایش انداخته و با صورتی جدی به دوربین خیره شده است؛ انگار از دریچه دوربین به آینده‌ای نگاه میکند که تلاش او برای دختران ایران رقم خواهد زد.
او دختر «میرزاحسن‌خان سرتیپ»، یکی از مردان روشنفکر زمانه ناصری بود که به تحصیل دخترش اهمیت زیادی می‌داد. میرزاحسن آموزش به طوبی را از پنج‌سالگی آغاز کرد و بعد از یادگیری مقدمات زبان فارسی، با استخدام معلم‌های سرخانه، زبان‌های فارسی، عربی و فرانسه را به او آموخت.
طوبی آنقدر خوش‌شانس بود که بعد از ازدواج با «عبدالحسین‌خان میرپنج» در چهارده سالگی، درس خواندن را ادامه دهد. او فاصله سنی زیادی با همسرش داشت و از آنجا که صاحب فرزندی نشده بود، توانست شوهرش را راضی کند تا تحصیلات خود را تکمیل نماید.
برخی از منابع معتقدند که هرچند میرپنج زمینه تحصیل همسرش را فراهم کرد اما ازدواج آنها دوام نیافت و خیلی زود طوبی به خانه پدری بازگشت. آنجا بود که به فکر افتاد تا تلاشی را که برای یادگیری سواد داشته است، در اختیار دختران دیگر هم بگذارد و زمینه تحصیلات دختران را به صورت عمومی فراهم آورد. او که هیچ‌گاه بچه‌دار نشد، به این نتیجه رسید که میتواند مادر هزاران دختری باشد که پشت درهای بسته خانه‌ها به پیری میرسند و شانس آن را ندارند که مدرسه بروند. زمانی که طوبی خانم به فکر راه‌اندازی مدرسه خود افتاد، چند سالی بود که «انجمن معارف» در تهران با همت کسانی چون «میرزا حسن رشدیه»، «احتشام‌السلطنه»، «یحیی دولت‌آبادی» و تشویق‌های «امین‌الدوله»، صدراعظم معتدل مظفرالدین شاه، در پایتخت و سایر شهرها بنای مدارس مقدماتی به سبک مدرن را گذاشته بود. در این مدرسه‌ها فرزندان طبقات متوسط و پایین جامعه نیز میتوانستند تحصیل کنند. اما همه مدرسه‌ها به پسران اختصاص داشت و دختران هنوز اجازه تحصیل کردن در مدرسه را نداشتند. تنها چند مدرسه میسیونرهای مذهبی در تهران و چند شهر دیگر وجود داشت که دختران اقلیت‌های دینی و برخی دختران اشراف و افراد صاحب‌نفوذ میتوانستند در آن تحصیل کنند و تقریبا بیشتر دختران ایران از حق تحصیل محروم بودند. جنبش مشروطه که با حضور همه‌جانبه زنان همراه بود، این توقع حداقلی را برای آنها ایجاد کرده بود که اگر از حق رأی دادن محروم هستند، حداقل بتوانند حق تحصیل را به دست بیاورند.
نخستین تلاش برای راه‌اندازی مدرسه دخترانه توسط «بی‌بی‌خانم استرآبادی» در تهران با شکست روبه‌رو شده بود و نتوانسته بود به یک سال تحصیلی هم برسد. طوبی خانم که از همکاران مدرسه بی‌بی‌خانم بود، از این شکست درس گرفت و تلاش کرد تا دومین مدرسه را در تهران افتتاح کند. این مدرسه در مهرماه 1286، در خانه شخصی او، کمی پایین‌تر از چهارراه «یوسف‌آباد» راه‌اندازی شد که او نام «ناموس» را بر آن نهاد؛ نامی که شاید بسیار زیرکانه و با شناخت کامل از جامعه مردسالار ایرانی انتخاب شده بود.
او هم مانند بی‌بی‌خانم استرآبادی بارها از سوی متحجران با تهدید مواجه شد؛ اما پافشاری او برای حفظ مدرسه سرانجام جواب داد و توانست ناموس را سرپا نگه دارد.
طوبی خانم برای برپا نگه داشتن مدرسه تلاش کرد تا نظر افراد مذهبی و علما را نسبت به مدرسه خود و تحصیل دختران جلب کند. دروس مذهبی و خانه‌داری دو بخش مهم از دروس مدرسه ناموس به شمار می‌رفتند. او با کمک دو نفر از شاگردان خود احادیثی در تشویق فراگیری علم در مدرسه نصب کرد و تدریس قرآن را نیز جزو برنامه‌های اصلی مدرسه قرار داده بود. در مناسبت‌های مذهبی، مجالس روضه‌خوانی نیز در مدرسه برقرار بود. گفته شده است که او در استخدام معلم‌های مرد هم وسواس زیادی داشت. آزموده با تلاش زیاد توانست خانواده‌های دختران را راضی کند تا به مدرسه او بیایند و تحصیل کنند. در نخستین سال، مدرسه با حضور تعداد اندکی دختر بین 7 تا 12 سال کار خود را آغاز کرد و در سال‌های بعد تعداد دانش‌آموزان افزایش یافت. در مدت هشت سال، بنا به آماری که در کتابهای تاریخی منتشر شده است، در پنج مدرسه او 3 هزار و 474 دختر تحصیل کردند. طوبی آزموده بعد از این به فکر حضور دختران در مقاطع تحصیلی بالاتر افتاد و در سال 1307 در کنار دبستان ناموس، دبیرستانی دخترانه راه اندازی کرد که استادانی چون سیدجوادخان سرتیپ»، «میرزا حسن رشدیه»، «نصیرالدوله بدر»، «ادیب‌الدوله» و حتی «محمدعلی فروغی» در آن تدریس و امتحانات را برگزار میکردند. اولین گروِه دیپلمه مدرسه ناموس، زنانی شناخته‌شده چون «توران آزموده»، «فخرعظمی ارغون» مادر «سیمین بهبهانی»، «بی‌بی خانم خلوتی»، «گیلان خانم»، «فرخنده خانم» و «مهرانور سمیعی» بودند.
او همچنین کلاس اکابری برای زنان بزرگسال راه‌اندازی کرد. اما درست زمانی که همه مشکلات مدرسه حل شده بود و دخترهای ایرانی اجازه ورود به دانشگاه را هم به دست آورده بودند، به بیماری لاعلاجی دچار شد و در نهایت در سوم یا چهارم مهرماه 1315 در اتاقی کنار مدرسه ناموس درگذشت و در آرامستان «ظهیرالدوله» به خاک سپرده شد.
روزنامه‌های تهران روز پنجم مهرماه نوشتند: «زنی از خود گذشته که با اراده سنگ بنای نخستین آموزشگاه دخترانه را گذاشت، درگذشت».
طوبی آزموده بی‌تردید یکی از معدود زنانی بود که در طول زندگی خود تنها یک هدف را دنبال کرد و آن هم این بود که مدرسه دخترانه تأسیس کند و به این آرزو رسید.
