زبان ترکی پیشران محوری “گفتمان انتخابات”

✍مناظره دوم ریاست جمهوری یک دال محوری داشت و آن هم “امر زبانی” بود که مبتنی بر آن نامزدان تلاش می کردند مخاطبان را در سطح ملی مورد خطاب قرار دهند. در غیبت مناقشه های بنیادین (مانند دموکراسی و سیاست خارجی و چگونگی عبور از دام تحریم …) امر زبانی ممکن است قدرت بسیج توده ها را داشته باشد.

✍البته مناقشه اصلی در این بین میان زوج “مهرعلیزاده-همتی” و “رئیسی” در حال شکلگیری است. اما برای فهم این مناقشه چند نکته را باید مورد امعان نظر قرار داد. مهرعلیزاده-همتی از نظر پایگاه سیاسی (اصلاح طلبی) ضدیت بنیادین با “زبان ترکی” دارد و در این یک دهه اخیر که عصر سیطره گفتمان ایرانشهری بود تمام تلاش خود را کرد که مسئله تکثر زبانی (اجرای اصل ۱۵ و تدریس زبان ترکی و ایجاد کرسی زبان های ایرانی در فرهنگستان ادب و زبان های ایرانی) عملیاتی نشود و در اناق فکر اصلاحات هر گونه سخن گفتن از زبان مادری را منتسب به گفتمان “پانترکسیم امتگرا” بنمایند.

✍اما در این دو مناظره این دو تن توانسته اند با لکنت در سطح ملی از امر زبانی و ایجاد تکثر سخن بگویند. از طرف دیگر، رئیسی از نظر پایگاه سیاسی (راست و اصولگرا) در باب زبان ترکی در سطح رسانه ای گشوده تر عمل کرده است ولی در این دو مناظره به دلیل نداشتن مشاوران قوی (و نداشتن عقبه تئوریک)‌ کاملاً ضعیف عمل کرده است.

✍آنچه از منظر تحلیلی و با توجه به مطالبات شهروندی (در نسبت با احیاء اصل پانزده قانون اساسی) می تواند مهم باشد ظهور زبان ترکی به مثابه “پیشران انتخابات کنونی” است که مغتنم است ولی کسی می تواند رای شهروندان ترکِ ایرانی را به سمت خود جلب کند که بدون لکنت از تدریس زبان ترکی به عنوان یکی از زبان های ملی در ایران سخن بگوید؛ از تغییر فرهنگستان زبان و ادب فارسی به فرهنگستان زبان ها و ادب های ایرانی سخن بگوید؛ و دست از حمایت گفتمان باستانگرایانه ایرانشهری در نهاد دولت بردارد و در عوض به تقویت پایه های اسلامیسم مدنی با سویه های ناسیونالیسم مدنی در ایران بپردازد.

✍به نظر میآید نامزدی که بتواند امر زبانی (و مشخصاً زبان ترکی)‌ را به مفهوم حکمرانی خوب و معیشت معقول و مناسبات مطلوب در سطح جهانی پیوند بزند اقبال بیشتری در بین مردمانی که تا اینجای کار با صندوق قهر کرده اند، پیدا کند. اما این مستلزم عبور از پایگاه اصلاح طلبی و اصولگرایی است و پرسش اینجاست که آیا مهرعلیزاده-همتی (قدرت بریدن ناف خود از خاتمی و روحانی) و رئیسی (توانایی عبور از گفتمان بسته اصولگرایی و در آغوش کشیدن امر متکثر) را دارند؟ خلاصه تا اینجای کار دو هیچ به نفع “زبان ترکی” بوده است.

سیدجوادمیری