دونیادا قیزیلین رکوردو؛ قیزیل نییه باهالاشیر؟
سون گونلرده قیزیل تاریخی رکوردو قیردی و ان باهالی تاریخی سويه‌‌سینه چاتدی. بازارئرته‌سی گئجه، نیویورک واختی ایله ساعت 9: 28 دقیقه‌ده (تهران واختی ایله سحر 6دا) بیر اونس قیزیلین قیمتی 1978 دلار سويه‌‌سینه چاتدی.
قیزیل قیمتلری‌نین آرتماسی هئچ کیم اوچون خوش خبر دئییل. یوخاری گئدن گرافیکلر بؤحرانین کسکینلشمه‌سیندن و دونیا اقتصادینین قیسا مدتده برپا اولوناجاغینا اومیدین آزالماسیندان باشقا بیر شئی دئمک دئییل. قیزیل بؤحران دؤورلرینده ان تهلوکه‌‌‌سیز وارلیقدیر. بونا گؤره اونون قیمتی ديیشیر و شدتلی بؤحرانلارلا عینی واختدا یوکسه‌لیر. گرگینلیگین آرتماسی و یا قارشیدورما ریسکی، یا دا سیاسی لیدرلرین چکیشمه‌سی، بومبا پاتلاماسی و یا باشقا بیر خبرین قیزیلین قیمتینی نئجه قالدیرا بیله‌جه‌یینی ائشیتمیسینیز. بونون سببی، بیر قروپ موحافیظه‌کار ثروتمندین ناراحات ائدیجی بیر خبر ائشیتدیکلری آندا قیزیل بازارینا گیرمه‌لریدیر کی، بو دا کلاسسیک، آشاغی ریسکلی یاخشی بیر وارلیقدیر. ساواش اولسا بئله قیزیل اؤز ديرینی ایتیرمیر. ساواش کیمی بؤیوک بؤحرانلاردا، تورپاق و املاک ديرینی ایتیریر، بورس و بؤیوک شرکتلر ضرر ائدیر، پول ایسه گئنیشلنن پول سیاستی سببیندن ديرینی ایتیریر، آنجاق قیزیل، قیزیل اولاراق قالیر.
قیزیل بازارینداکی ديیشکنلیک ایکی واجیب عاملدن آسیلیدیر؛ بیری یاتیریمجیلارین نه قدری‌نین ناراحات اولدوغوندان، ایکینجیسی بؤحرانین حقیقتا نه قدر بؤیوک اولماسیدیر. مثلا، سون ایللرده ایران و آمریکا مقاملاری و بؤلگه‌دکی اؤلکلر آراسیندا شیفاهی موباحیثه‌لر بیر چوخ یاتیریمجییی ناراحات ائدیر. بو ناراحاتلیق نفت و قیزیل بازاریندا دالغالانمالارا سبب اولدو. بیر چوخلاری ایران نفتی‌نین گئری چکیلمه‌سی ایله دونیا انرژی بازاری‌نین بؤحران ایچینده اولاجاغینی، بونون نتیجه‌سینده اقتصادی بؤحرانین اولاجاغینی دوشونوردولر. نتیجه‌ده، بیر قروپ یاتیریمجی قیزیلین قیمتینده مووقتی دالغالانمایا سبب اولاراق قورخودان قیزیل بازارینا قاچدی.
ایران و آمریکا آراسینداکی موباحیثه ان یوکسک سويه‌‌یه چاتدی. حتی حربی قارشیدورمایا قدر گئتدی. ایران نفتی دونیا انرژی بازاریندان تامامیله چیخاریلدی، آنجاق سو یئریندن ترپنمه‌دی. بو تجروبه ایران بؤحرانیندان ناراحات اولان موحافیظه‌کار یاتیریمجیلارین سایینی آزالدیب. ایندی ایران رهبرلری بوغازلارینی ییرتسالار دا، نفت و قیزیل بازاری تئبکی وئرمه‌یه‌جک. چونکی یاتیریمجیلارین اکثريتی ایرانین دونیا اقتصادی تهلوکه‌‌‌سیزلیگی اوچون جدی تهدید اولمادیغی قناعتینه گلدیلر.
2009-جو ایل آمریکا و آوروپا اقتصادی بؤحرانی‌نین و قیزیل قیمتلرینه تأثیری‌نین نظردن کئچیریلمه‌سی قیزیل بازاری‌نین اقتصادی بؤحرانا نه قدر حساس اولدوغونو گؤسترن بیر نومونه‌دیر. او دؤورده گلیشمیش اؤلکلرین اورتالاما آرتیمی منفی اوچ فایز ایدی و دونیا اقتصادینین اورتا آرتیمی صیفیردان آز ایدی. بو قاریشیقلیق بیر نئچه آی آیریلیقدا قیزیل بازارینا تأثیر ائتدی؛ اونون قیمتی 2009-جو ایلین اولینده و 2010-جو ایلین سونوندا یای آراسیندا ایکی‌قات آرتدی. رکورد قیزیل قیمتی 23 آگوست 2010-جو ایلده قیریلدی و بیر اونس قیزیلین قیمتی 1860 دلارا یوکسلدی. دالغالانمالار تخمیناً 2013-جو ایله قدر داوام ائتدی و یاتیریمجیلار ثابتلشن دونیا اقتصادیندا داها چوخ گلیر الده ائده بیله‌جکلری بازارلارا گیرمه‌یه باشلادیلار.
لاکین بو ثابتلیک و ریفاه، 2020-جی ایلین اولینده، کرونا ویروسونون قلوباللاشماسی دونیا تاریخینده ان بؤیوک قئیده آلینان اقتصادی بؤحرانا سبب اولان واختا قدر داوام ائتمه‌دی. 2009-جو ایلین بؤحرانی ایندیکی بؤحران قدر بؤیوک دئییلدی و کرونا قدر گئنیش دئییلدی. قاباقجیل اقتصادياتلارین منفی 3 فایز آرتدیغی عینی ایلده چین و هیندیستانین اقتصادی بؤیومه‌سی تخمیناً 9 فایز اولدو. آنجاق بو ایل ساده‌جه منفی 8 ایله منفی 12 فایزه قدر منفی اقتصادی آرتیم یاشامیش بؤیوک باتی اؤلکلری دئییل، چین و هیندیستان دا اوزون مدتدیر ایلک دفعه بیر تنزول یاشاییر.
بین الخلق پول فوندونون سون تخمینلرینه گؤره، بو ایل قلوبال اقتصادی آرتیم منفی 5 فایز، گلیشمیش ائتمیش اؤلکلرین اورتالاما آرتیمی منفی 8 فایز، چین 1 فایز و هیندیستان منفی 5 فایزدیر. بئله بیر شرایطده قیزیل بازاری‌نین کسکین دالغالانماسی طبیعیدیر.
بو واخت حؤکومتلرین، خوصوصا ده آمریکا حؤکومتی‌نین گئنیشلندیریجی پول سیاستی دلارین ديَردن دوشمه‌سینه سبب اولدو. سون آیلاردا حؤکومتلر بانک فایزلرینی آشاغی توتماقلا و یاتیریمجیلارا اؤده‌مکله، بؤحران وضعيتینه دوشن موسسه‌‌لره پول پایلاماقلا کرونا تنزولونون تأثیرلرینی آزالتماغا چالیشدیلار. بو سیاستلرین تنزولو نه درجه‌‌‌ده یونگول‌لشدیره بیله‌جیی موباحیثه‌لیدیر، لاکین شوبهه‌سیز کی بو سیاستلر اینفلیاسیونا تأثیرینی گؤستره‌جکدیر. بو سیاستلرین اینفلیاسیونا تأثیری‌نین ایلک علامتلرینی دلارین دير ایتیرمه‌سینده و قیزیل قیمتلرینده کسکین دالغالانمالاردا دا گؤرمک اولار.
مسئله بورادادیر کی، بؤحرانین سونا چاتماسی اوچون هله ده آیدین بیر گله‌جک یوخدور. بیر چوخلاری کرونا بؤحرانی‌نین حل ائدیله‌جیی تقدیرده دونیا اقتصادینین تئز اؤنجه‌کی وضعيتینه قاییداجاغینا اینانسالار دا، بو خوش‌گؤرونون قارانتیسی یوخدور.
بو قئیری معينلیک، اؤزو قیزیل قیمتلری‌نین آرتماسی‌نین ندنیدیر. بعضی آنالیزجیلر حساب ائدیرلر کی، سون هفته‌لرده قیزیل بازاریندا باش وئرنلر یئنی بیر یوکسه‌لیشین باشلانغیجیدیر؛ گؤزله‌نیلدیگی کیمی، قیزیل تئزلیکله داها یوکسک رکوردلاری قیراجاق و بیر اونس قیمتی 2 مین و 2500 دلار حدینی کئچه‌جکدیر.
