یادآوری اتفاقات سال ۸۵: کاریکاتور جنجالی روزنامهٔ ایران

کاریکاتور جنجالی روزنامهٔ ایران در هفته‌نامهٔ ایران جمعه، ویژه‌نامهٔ روزهای جمعهٔ روزنامهٔ ایران (به صاحب‌امتیازی خبرگزاری جمهوری اسلامی) ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۵ در صفحهٔ «کودک و نوجوان»، به‌صورت کمیک استریپی باعنوان «چه کنیم که سوسک‌ها سوسکمان نکنند» منتشر شد.

در این مقاله هشت شیوه مبارزه با سوسک‌ها به بچه‌ها آموزش داده می‌شود و هر شیوه نیز با کاریکاتوری نمایش داده شده است. در یکی از این کاریکاتورها کودکی با یک سوسک صحبت می‌کند و سوسک زبان کودک را نمی‌فهمد و به زبان ترکی می‌گوید «نمنه» که بمعنی «یعنی چه» است. در متنی که در کنار کاریکاتور و تحت عنوان «گفتمان» آمده نوشته شده: «… مشکل اینجاست که سوسک زبان آدم حالیش نمی‌شه. دستور زبان سوسکی هم آنقدر سخته که هشتاد درصد خود سوسکا هم بلد نیستن و ترجیح می‌دن به زبان‌های دیگه حرف بزنن!…». شیوه‌هائی که برای مبارزه با سوسک‌ها پیشنهاد می‌شود شبیه شیوه‌های حذف مخالفان سیاسی و مدنی توسط حکومت می‌باشد و هر كسي این مقاله را بخواند بسادگی متوجه می‌شود که منظور نویسنده مقاله و کاریکاتوریست، ترک‌ها هستند.

رئیس انجمن کاریکاتوریست‌های تبریز، طی یادداشتی در وبگاه رسمی این انجمن، درمورد کاریکاتورهای روزنامهٔ ایران نوشت: کارتونیست روزنامهٔ ایران طی نامه‌ای طولانی برای بنده مسئله را توضیح داده‌است که: «استفاده از واژه‌های «سنه‌نه» و «نه‌منه» که در دیالوگ سوسک آورده شده، اصطلاحاتی هستند که روزانه در زبان فارسی به‌کار گرفته می‌شوند، و این نکته نشان از نفوذ زبان تُرکی در زبان فارسی دارد. نکتهٔ دوم این‌که در همان صفحه یا صفحهٔ ۲۰ روزنامه، کارتون‌های دیگری کشیده شده که قورباغه و سوسک با لهجهٔ غلیظ تهرانی حرف می‌زنند، درحالی‌که حمل بر سوسک بودن تهرانی‌ها نشده‌است». وی افزود: کارتونیست روزنامهٔ ایران در ادامه توضیح داده که دوستان زیادی از تبریز و اردبیل دارد و هیچ مقصودی در طنز به‌کاررفته‌شده نداشته‌است و هیچ دلیلی برای توهین به ترک‌ها وجود ندارد. این توضیح اولا برخلاف آن چیزی است که در کنار کارتون نوشته شده بود و دوما از آنجا که فارسی زبان رسمی کشور است و تمامی مطالب به این زبان نوشته و بیان می شود هیچگاه شائبه های از این دست را بهمراه نخواهد داشت.

چند روز بعد، بار دیگر توهین تکرار می‌شود و همین روزنامه مقاله‌ای چاپ می‌کند با عنوان «چنگیز می‌میرد» که بسیار مستهجن است. ده روز بعد از چاپ این مقاله‌ها دانشجویان دانشگاه تبریز که پایتخت منطقه ترک نشین ایران است در دانشگاه تجمع می‌کنند و سپس از دانشگاه خارج شده برای دادن نامه‌ای اعتراضی به کاریکاتور روزنامه ایران بطرف استانداری حرکت می‌کنند. در بین راه پلیس ضد شورش به دانشجویان حمله می‌کند و زدوخورد بین آنان در می‌گیرد، در این هنگام مردم عادی به کمک دانشجویان می‌آیند و عده‌ای نیز به ساختمان استانداری و چند بانک خساراتی وارد می‌کنند که کار به پرتاب گاز آشگ آور و سپس شلیک گلوله بروی تظاهر گنندگان می‌کشد و تعداد زیادی زخمی و عده‌ای کشته می‌شوند در روز‌های بعد شهرهای، ارومیه، زنجان، اردبیل، خیاو (مشگین شهر)، مراغه، مرند، میانه، قوشاچای (میاندو آب)، سولدوز (نقده) و … برای همبستگی با قیام تبریز و اعتراض به توهین روزنامه ایران به تظاهرات بزرگ دست می‌زنند. در ارومیه دفتر روزنامه ایران و ساختمان رادیو و تلویزیون آتش زده می‌شود و در تظاهرات اردبیل، خیاو (مشگین شهر) و سولدوز(نقده) پلیس بروی مردم آتش گشوده و تعدادی کشته می‌شوند.

این حرکت اعتراضی که سراسر آذربایجان را فراکرفت و یک هفته تمام ادامه داشت و طبق نوشته سایت‌های اینترنتی فعالین جنبش ملی آذربایجان ، چهل نفر کشته ، هزاران نفر زخمی و جمعا یازده هزار نفر دستگیر می شوند. رئیس دادگاه انقلاب تبریز فقط تعداد دستگیر شدگان تبریز را ٣٣٠ نفر آعلام کرد و پلیس هم کشته شدگان سولدوز را چهار نفر ذکر نمود.

این قیام، عظیم ترین حرکت سراسری آذربایجان بعد از استقرار جمهوری اسلامی بوده و مردم تبریز آنرا با قیام ٢٩ بهمن سال ١٣٥٦ تبریز مقایسه می‌کنند که آغاز شورشهای شهری علیه رژیم پهلوی بود و به انقلاب سال ١٣٥٧ منجر شد. لازم به توضیح است که برخی از منابع، این حرکات را به گروه‌های تجزیه طلب و پان ترکیست از جمله گروه گرگ‌های خاکستری نسبت دادند.

گرچه چاشنی انفجاری حرکت آذربایجان ، کاریکاتور مانا نیستانی در روزنامه ایران بود ولی ساده اندیشی خواهد بود اگر قیام میلیونی مردم را صرفا در اعتراض به یک کاریکاتور بدانیم. مجموعه عوامل و خواسته‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی که بیست و پنج مورد آنها در اطلاعیه مجمع دانشگاهیان تبریز آمده بود بوجود آورنده این جنبش عظیم بودند. اگر تا اول خرداد ماه ١٣٨٥ یک جنبش هویت طلبی در آذربایجان وجود داشت، از فردای آن روز یک نهضت ملی پا به عرصه وجود گذاشت.

پی نوشت: در پی تظاهرات گسترده در تبریز و در دیگر شهرهای ترک نشین کشور، هیات نظارت بر مطبوعات تشکیل جلسه اضطراری داد و روزنامه ایران را توقیف موقت و پرونده آن را را به دادسرا فرستاد. روزنامه ایران ۳۱ اردیبهشت، عذرخواهی و اعلام کرده که مانا نیستانی را اخراج کرده‌است. توقیف روزنامه ایران ۵ ماه ادامه یافت و سپس با تغییر کادر و مدیریت آن انتشار خود را از سر گرفت. غلامحسین اسلامی‌فر مدیر مسئول روزنامه نیز از اتهام ایجاد اختلاف بین قشرها جامعه و اهانت به مردم ترک‌زبان تبرئه شد.

جستارهای وابسته

1. http://گزارش سازمان عفو بین‌الملل – ۲۹ ژوئن ۲۰۰۶…

   DOCUMENT – IRAN: AUTHORITIES SHOULD EXERCISE RESTRAINT IN POLICING BABEK CASTLE GATHERING AND ADDRESS HUMAN RIGHTS VIOLATIONS AGAINST IRANIAN AZERI TURKS

   AMNESTY INTERNATIONAL

   Public Statement

   AI Index: MDE 13/074/2006 (Public)

   News Service No: 168

   29 June 2006

   Iran: Authorities should exercise restraint in policing Babek Castle gathering and address human rights violations against Iranian Azeri Turks

   As the annual Babek Castle cultural gathering of Iranian Azeri Turks approaches on 30 June 2006, Amnesty International is urging the Iranian authorities to exercise restraint while policing the gathering. In addition, it is calling on the authorities urgentlyto address increasing human rights violations being committed by Iranian security forces and others against members of Iran’s Azeri Turkish minority (who sometimes refer to themselves as Iranian Azerbaijanis).

   The largest ethnic minority in Iran, the Azeri Turkish community is believed to number between 25-30 percent of the total population and is found mainly in the north-west. Mostly Shi’a Muslims, like the majority of the population, they are not subject to as much discrimination as minorities of other religions, and are well-integrated into the economy. In recent years, however, they have increasingly called for greater cultural and linguistic rights, such as the right to be taught in Turkish and to celebrate Azerbaijani culture and history at events such as at the annual Babek Castle gathering and Constitution Day, celebrated in October. A small minority advocate the secession of Iranian Azerbaijani provinces and union with the Republic of Azerbaijan. Activists who promote Azeri Turkish cultural identity are viewed with suspicion by the Iranian authorities, who often charge them with vaguely worded offences such as “promoting pan-Turkism”.

   The annual Babek Castle gathering has reportedly been held for the last six years at Babek (or Bazz) castle in the town of Kalayber, north-western Iran. Each year, thousands of Azeri Turks gather in Kalayber and walk up to the castle to celebrate the birthday of Babek Khorramdin, who lived in the ninth century and is regarded as a hero by Iranian Azeri Turks. These gatherings have frequently met with repression on the part of the Iranian authorities. In 2005, for example, scores of people were reportedly arrested and at least 21 were sentenced to prison terms of up to one year, though some of these were suspended.

   Mass demonstrations broke out in towns and cities in north-west Iran following the publication on 12 May 2006 of a cartoon in the state-owned daily newspaper, Iran, which offended many in the Azeri Turkish community. The government suspended publication of the newspaper on 23 May and boththe editor-in-chief and cartoonist were arrested. Protests began on a small scale mainly among Azeri Turkish students in universities in Tehran and Tabriz, but rapidly to Azeri Turkish areas. A huge demonstration took place in Tabriz on 22 May and further demonstrations were held in other places in the following days. Most of these protests were peaceful, but some ended with attacks on government buildings and cars. Some Iranian Azeri Turkish sources have claimed these attacks were instigated by government agents. The Iranian government has accused the United States (US) and other outside forces of stirring up the unrest. The US government has denied this.

   The Iranian authorities reportedly used excessive force to disperse demonstrators, including beatings and lethal gunfire. Amnesty International has received the names of 27 people who are alleged to have been killed, including seven in Tabriz and 14 in Naqadeh (known as Sulduz by Iranian Azeri Turks). One, 26-year-old Jalil Abedi was reportedly shot in the left side of his head by a member of Iran’s Intelligence service in Meshkin Shahr (known as Khiyov in Azeri Turkish) during a demonstration on 25 May, and left to die by security officials who would not let a doctor treat him. His family were reportedly prevented from holdinghis funeral in a mosque and only a few of them were permitted to attend his burial. The Iranian authorities have generally denied that any deaths occurred during the demonstrations, although a police official acknowledged publicly on 29 May that four people had been killed and 43 injured in Naqadeh.

   Hundreds, possibly thousands, of demonstrators, are reported to have been detained, of whom Amnesty International has received the names of almost 200. On 23 June, Hojjatoleslam Aghazadeh, Head of the Office of the Ministry of Justice in East Azerbaijan province, told the press that some 330 people had been arrested in Tabriz, most of whom had already been released, although as many as 85 would be tried later. He said that 20 to 25 people had been identified as playing a major role in the disturbances and that some were Baha’is, some Tudeh party members (communists) and two had “links with Israel”.

   While many protestors have been released, scores are believed to remain in detention, including Changiz Bakhtavar, Dr Ahmad Gholipour Rezaie (known as Dr Heydaroglu) and Hassan Ali Hajabollu (known as Hassan Ark), all of whom were detained after the Tabriz demonstration on 22 May. Hassan Damirchi, aged 65, a businessman and a well-known musician from Tabriz (also known as Hassan Azerbaijan) and his son Babak were arrested at home on 26 May and Gholam Reza Amani was detained on 28 May; he is now reported to be on hunger strike. Some or all of these may have been transferred to Evin prison in Tehran for questioning but their current whereabouts are unclear. Some detainees are reported to have been tortured, including Davoud Maghami, held in Parsabad (known as Mughan in Azeri Turkish) who is said to have required hospital treatment as a result. He has now been released.

   Otherprominent Azeri Turkish activists who are reported to have been detained include Abbas Lisani (or Leysanli), who was arrested on 3 June when he returned home after hiding for a week following a demonstration in Ardebil in which he was beaten by security forces. He is reportedly on hunger strike and his condition is causing concern. His home telephone line has apparently been cut, possibly to prevent his wife publicising his plight. Abbas Lisani has previously been detainedseveral times because of his political activities on behalf of the Azeri Turkish community, including during or following the Babek Castle gatherings in 2003 and 2005. He was severely tortured during his arrest at a sit-in protest by Azeri Turks at the Sarcheshme Mosque in Ardebil in June 2004.

   In advance of this year’s Babek Castle gathering, Iranian security forces are reported to be carrying out arrests, possibly to prevent certain individuals attending. One, Akbar Qorbani, was reportedly arrested on 26 June at his workplace in Ardebil by unidentified men in plain clothes (lebas-e shakhsi), having previously been threatened by such people since he took part in the demnonstration in Ardebil. Another, political activist Ebrahim Ja’farzadeh, was reportedly arrested on 26 June in Khoy after being summoned to an Intelligence Ministry facility; he was released the next day. On 27 June, Reza Abbasi, a member of ASMEK (Association for the Defence of Azerbaijani political prisoners) and of the Office for Strengthening Unity (Daftar-e Tahkim-e Vahdat), a student body, was reportedly arrested in Zenjan after he refused to comply with a verbal summons to attend an Intelligence Ministry facility for interrogation. On the same day, Jahanbaksh Bekhtavar, the brother of Changiz Bekhtaver (see above) was reportedly arrested at his home in Tabriz by Intelligence Ministry officials who are also said to have confiscated his books and other personal belongings. Also on 27 June, ‘Isa Yeganeh, the managing director of the suspended newspaper Payam-e Sulduz was reportedly arrested in Naqadeh, Sayed Mehdi Sayedzadeh was arrested in Tabriz and at least five people released after the May demonstrations in Miandoab were reportedly redetained.

   Amnesty International recognizes that the Iranian authorities have a right and a responsibility to bring those suspected of criminal offences to justice. However it is concerned that many of those detained may be prisoners of conscience, detained solely on account of their peaceful exercise of their right to freedom of expression and association, or on account of their peaceful political activities on behalf of the Iranian Azeri Turkish community.

   Amnesty International is calling on the Iranian authorities to

   respect international human rights standards in relation to the policing of the Babek Castle gathering and ensure that those responsible for law enforcement conform at all times with standards such as the United Nations Code of Conduct for Law Enforcement Officials

   release all prisoners of conscience immediately and unconditionally. Other detainees should be released unless they are to be charged with a recognizably criminal offence and brought to trial promptly and fairly

   grant all detainees prompt and regular access to lawyers of their own choosing and their families and to appropriate medical care if necessary

   investigate all allegations of torture or ill-treatment promptly and thoroughly. The methods and findings of any such investigation should be made public. Anyone implicated in human rights violations should be brought to justice promptly and fairly and victims of torture and ill-treatment should be granted compensation

   ensure that any trials respect, as a minimum standard, the relevant provisions of the International Covenant on Civil and Political Rights

   investigate all possible unlawful killings or extra-judicial executions promptly and fairly in accordance with the UN Principles on the Effective Prevention and Investigation of Extralegal, Arbitrary and Summary Executions, and bring to justice, fairly and promptly, any members of the security forces responsible for unlawful killings or other grave violations of human rights.

   2. http://رادیو اروپای آزاد بخش ترکی آذربایجانی – رادیو آزادلیق

   Sulduzda həlak olanların ailələrinə heç bir izahat verilmir

   

   «Urmu News» xəbər saytının məlumatına görə Sulduzda dinc nümayişlər zamanı güllələnən 17 yaşlı Hüseyn Fəthipur, 25 yaşlı Tohid Azəriyun, 35 yaşlı Hümmət İsmizadə və 39 yaşlı Əsgər Qasiminin valideynləri bütün təhdidlərə rəğmən hadisədən dərhal sonra məsələnin tədqiq edilməsi üçün müxtəlif hökumət orqanlarına müraciət etmişdilər. Onlar silahsız əhalinin üzərinə atəş açan vəzifəli şəxslərin qanun qarşısında məsuliyyət daşıması və bu haqda məhkəmə işi qaldırılmasını tələb etmişdilər. Lakin, onların ardıcıl məktub və müraciətləri bu günə qədər cavabsız qalır, yerli vəkillər onları təmsil etməkdən çəkinir və İranın rəsmi mətbuatı da bu haqda susur.

   Bir il bundan əvvəl İranın rəsmi hökumət qəzetinin bəzi karikaturalarla azərbaycanlıları təhqir etməsi ölkənin bütün Azərbaycan şəhərlərində kütləvi etirazlara səbəb olmuşdu. Həmin vaxt Sulduz şəhərində polis və silahlı dəstələrin nümayişçilərə atəş açması nəticəsində 20-ə yaxın insanın güllələndiyi söylənilsə də İranın rəsmi dövlət televiziyası ilk əvvəl altı vətəndaşın, daha sonra dörd nəfərin öldürüldüyünü bildirmişdi.

   Həlak olanlardan üçü-Hüseyn Fəthipur, Himmət İsmizadə və Tohid Azəriyunun Sulduzun «Şəhidlər Məzarında» torpağa tapşırılıb. Əsgər Qasiminin məzarı isə Sulduzun yaxınlığındakı Məmmədyar qəsəbəsində yerləşir.

   Həlak olanlardan gənc şair Tohid Azəriyunun anası «Urmu News» xəbər saytına verdiyi müsahibədə oğlunun nümayişlər günü həlak olduğu, lakin onun meyitinin ailəsindən gizlədildiyini bildirib. Onun dediyinə görə təhlükəsizlik orqanları hadisənin sabahısı gün ona yalnız bir neçə saniyə oğlunun meyitini görməyə icazə vermişdilər.

   Həlak olanların cəsədləri ailə üzvlərinin israrından sonra onlara təhvil verilmişdi və dəfn mərasimi də ciddi təhlükəsizlik tədbirləri və silahlı qüvvələrin nəzarəti altında keçirilmişdi.

   Sulduzda 24 may hadisələrinin ilk anım mərasimində şəhər əhalisinin həlak olanların məzarı üstə toplaşdığı vaxt 30-a yaxın insan nəzarət altına alınmışdı. Onların çoxu az sonra azad edilsə də bir neçəsinin taleyi bu günə qədər bilinmir.

   3. https://web.archive.org/web/20081119033357/http://www.asmek.org/2008/02/blog-post_4683.html

   دوازده نفر از مجروحین تظاهرات خرداد ۱۳۸۵ در نقده
   به پرداخت جزای نقدی محکوم شدند

   
   دوازده نفر از مجروحین تظاهرات روز چهارم خرداد ۱۳۸۵ در نقده که در اعتراض به توهین روزنامه دولتی ایران به ترکهای آذربایجان صورت گرفته بود٬ به پرداخت جزای نقدی محکوم شدند.
   شعبه ۱۰۱ دادگاه عمومی جزائی نقده در خصوص اتهام ۱- مهدی عزیززاده ۲- ناصر جهانگرد ۳- محمود حاجی محمدی ۴- علیرضا مهران ۵-مهران نوحه خوان ۶- کامران نوحه خوان ۷- ایرج محمدی ۸- حبیب رضوی ۹- یحیی نوروزی ۱۰-علیرضا ابراهیم زاده ۱۱-حسین مرادی ۱۲-علی نوری٬ دایر بر اخلال نظم عمومی از طریق شرکت در تجمعات غیر قانونی٬ با توجه به گزارش مأمورین نیروی انتظامی و مصدومیت متهمان در تجمعات غیرقانونی داخل شهر٬ جرم هر دوازده نفر را محرز و مسلم تسخیص داده و متهمین به یک میلیون ریال جریمه نقدی بدل از حبس و پانصد هزار ریال جریمه نقدی بدل از شلاق محکوم شده اند. یکی از متهمین همین پرونده به نام ایرج تقی پور تبرئه شده است.
   این حکم از طرف قاضی محمدنژاد رئیس شعبه ۱۰۱ دادگاه عمومی جزائی نقده صادر گشته است.
   تمام این سیزده نفر در اعتراضات روز چهارم خرداد ۱۳۸۵ توسط گلوله های مأمورین زخمی شده بوده اند و همین مصدومیت نیز به صورت یکی از دلایل اثبات جرم در حکم صادره قید شده است. بنا به گزارش های رسیده به کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان از نقده٬ حکم بسیاری از کسانی که با گلوله های نظامی و ساچمه ای مامورین زخمی شده بودند و در دادگاه محاکمه گشتند٬ هنوز صادر نشده است.
   همچنین طی هفته های گذشته حکم شلاق در مورد عده ای از فعالان نقده ای از جمله٬ مهندس ابراهیم معینی٬ علی حاج محمدی و ولی آذریون که برادرش “توحید آذریون” را در چهار خرداد ۱۳۸۵ در اثر٬ شلیک گلوله های مامورین از دست داده٬ اجرا شده است.
   مهندس ابراهیم معینی که از اردیبهشت ۱۳۸۶ در زندان نقده به سر می برد٬ هنگام آزادی در روز ۲۲ دی ماه گذشته حکم ۴۰ ضربه شلاق در موردش اجرا شد. وی بعد از اعتراضات مردم نقده در چهار خرداد ۱۳۸۵ به جرم شرکت در تظاهرات دستگیر و بعد از حدود دو ماه بازداشت با قرار وثیقه آزاد شده بود. ابراهیم معینی در اردیبهشت ۱۳۸۶ قبل از مراسم سالگرد اعتراضات سال قبل بازداشت شده و به ده ماه حبس تعزیری با احتساب ایام بازداشت قبلی و تحمل ۴۰ ضربه شلاق محکوم گشت. علی حاج محمدی دیگر فعال نقده ای هم اواخر آبانماه امسال بعد از تحمل حکم شلاق جهت گذراندن چهار ماه حبس تعزیری به زندان نقده فرستاده شده است
   حکم بیست ضربه شلاق در مورد ولی آذریون که برادرش “توحید آذریون” را در چهار خرداد ۱۳۸۵ در اثر٬ شلیک گلوله های مامورین از دست داده است روز ۲۶ دیماه امسال اجرا شد.
   این در حالی است که خانواده های چهار فعال نقده ای که در تظاهرات چهار خرداد ۱۳۸۵جان خود را از دست داده اند تحت فشار اداره اطلاعات نقده قرار دارند و به آنها اخطار داده شده است که به صورت جمعی بر سر مزار فرزندان خود حضور نیابند. به آنها همچنین اعلام گشته است که فقط اعضای خانواده اجازه دارند بر سر مزار ها به اجرای مراسم بپردازند. در جریان سرکوب اعتراضات نقده از طرف مامورین جمهوری اسلامی ایران دهها تن کشته و زخمی شدند. تلوزیون دولتی ایران کشته شدن چهار نفر در تاریخ چهار خرداد ۱۳۸۵ به نامهای: توحيد آذريون (۲۵ ساله) -همت اسمزاده (۳۵ ساله متأهل) – حسین فتحي پور(۱۷ ساله دانش آموز)- عسگر قاسمي (۳۹ ساله متأهل) را تأیید کرد.
   شکایت این خانواده ها از نیروی انتظامی، سپاه و مقاومت بسیج نقده به علت شلیک مستقیم بسوی فرزندانشان از بیست ماه گذشته تا کنون بی جواب مانده است.

   چهارده بهمن ۱۳۸۶

   علیرضا جوانبخت

   سخنگوی کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان-آسمک