تورم بی‌اعتنا به کاهش دلار؛ هزینه معیشت هم‌چنان صعودی است
روز اول بهمن گزارش مرکز آمار ایران از تورم دی ۱۳۹۹ منتشر شد. در ماه‌های اخیر قیمت دلار در کشور سیر نزولی داشته اما آیا پایین آمدن قیمت دلار باعث ارزان شدن قیمت اجناس دیگر و کاهش نرخ تورم شده است؟
***
متوسط قیمت دلار در نخستین ماه زمستان ۱۳۹۹ به نسبت نخستین ماه پاییز، حدود ۱۷ درصد کاهش یافته است. طبق آمارهای بانک مرکزی، مهرماه امسال متوسط هر دلار امریکا در بازار آزاد ۲۹ هزار و ۳۴۲ تومان خرید و فروش می‌شد. در حالی که متوسط قیمت بازار در دی ماه به حدود ۲۵ هزار تومان رسیده است. اما آیا قیمت کالا و خدمات هم به این نسبت تغییر کرده است؟
خیر. گزارش تازه مرکز آمار ایران نشان می‌دهد متوسط قیمت کالا و خدمات در کشور در همین فاصله حدود ۱۰ درصد افزایش یافته است. مواد غذایی طی سه ماه گذشته حدود ۲۰ درصد گران‌تر شده و کالا و خدمات غیر خوراکی حدود چهار درصد افزایش پیدا کردهاند.
این مقایسه نشان می‌دهد که هزینه زندگی در ایران بی‌اعتنا به کاهش دلار، هم‌چنان رو به افزایش است. در حالی که در ماه‌های گذشته کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی، بلافاصله همه بازارها را تحت تاثیر قرار می‌داد و مانند لنگری سنگین همه چیز را با خود به پایین می‌کشید، با فروکش کردن قیمت دلار، دست کم در کوتاه‌مدت، اوضاع به نفع معیشت تغییر نمی‌کند.
گزارش تورم دی ۱۳۹۹ نشان می‌دهد با این‌که نرخ تورم ماهانه تا حد زیادی فروکش کرده و به زیر دو درصد رسیده اما تورم نقطه‌ای هم‌چنان بالای ۴۶ درصد است. تورم نقطه‌ای میزان افزایش متوسط سبد کالا و خدمات خانوار را به نسبت سال پیش همین موقع نشان می‌دهد. تورم ۲. ۴۶ درصدی دی ۱۳۹۹ با اختلاف ناچیزی (به نسبت آبان ۱۳۹۹)، دومین تورم بزرگ در ۱۸ ماه گذشته است.
از سوی دیگر، نرخ تورم ۱۲ ماهه (که میزان افزایش قیمت‌ها را در یک بازه دو ساله اندازه‌گیری می‌کند)، به بالاترین حد از ابتدای سال تاکنون رسیده و پس از ۹ ماه، دوباره از ۳۲ درصد گذشته است. به طور قطع، روند افزایشی تورم سالانه تا چند ماه دیگر ادامه خواهد داشت.
حتی اگر فرض کنیم قیمت‌ها تا پایان سال هیچ تغییری نکنند، اگر اوضاع به همین منوال و با شیب ملایم پیش رود، سال ۱۳۹۹ بالای ۳۶ درصد خواهد بود. اگرچه در اقتصاد ناپایدار ایران هیچ تضمینی وجود ندارد که ناگهان یک شوک دوباره اوضاع را از آن چیزی که هست، خراب‌تر کند.
آن‌چه مسلم است، تورم سال ۱۳۹۹ در بهترین شرایط، حدود چهار برابر هدف تورمی پیش‌بینی شده در «برنامه ششم توسعه» و ۶ .۱ برابر بیشتر از «هدف‌گذاری تورمی» است که اوایل خرداد تعیین شده بود. قرار بود بانک مرکزی سیاست‌های پولی را به گونه‌ای تنظیم کند که تورم را تا پایان سال، روی نرخ ۲۲ درصد نگه دارد که این‌طور نشد.
گزارش تازه مرکز آمار نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌ای در دی ماه به عدد ۲ .۴۶ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین نزدیک به یک و نیم برابر بیشتر از دی پارسال برای خرید یک سبد کالا و خدمات یکسان هزینه کردهاند. در این سبد کالا و خدمات، سهم مواد غذایی ۲۶ درصد و سهم مسکن ۳۵ درصد در نظر گرفته شده است که میزان تورم غذا به نسبت پارسال همین موقع ۶۰ درصد و میزان تورم هزینه مسکن (هزینه اجاره) به نسبت دی ۱۳۹۸ حدود ۲۹ درصد بوده است.
مقایسه وضعیت مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد که میزان تورم در مناطق روستایی تا حد زیادی بیشتر از مناطق شهری است،؛چنان‌که تورم نقطه‌ای در روستاها به حدود ۵۰ درصد رسیده، در حالی که این رقم در مناطق شهری ۵ .۴۵ درصد محاسبه شده است.
در میان مواد غذایی، بیشترین تورم یک ساله مربوط به گروه «روغن و چربی‌ها» است که طی یک سال ۹۰ درصد افزایش قیمت داشته است. بعد از آن، گروه «میوه و خشکبار» با نرخ تورم ۷۸ درصد و گروه «شیر و پنیر و تخم‌مرغ» با نرخ تورم ۷۳ درصد، بیشترین افزایش قیمت را داشته‌اند.
در میان کالاهای غیر خوراکی هم تورم یک ساله بخش حمل و نقل با نرخ ۶۳ درصد، رکورددار است. بعد از آن، گروه «تفریح و فرهنگ» با نرخ ۵۵درصد بیشترین تورم غیرخوراکی را تجربه کرده است. بر اساس برآوردهای بودجه خانوار، چیزی حدود یک دهم هزینه‌های خانوارهای ایرانی صرف حمل و نقل و کمتر از دو درصد هزینه خانوار صرف تفریح و فرهنگ می‌شود.
داده‌های گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که اگرچه میزان تورم ماهانه (میزان افزایش قیمت‌ها به نسبت آذر۱۳۹۹) به نسبت ماه‌های قبل کمتر شده است اما اکثر قریب به اتفاق کالا و خدمات به نسبت ماه قبل افزایش قیمت داشته‌اند.
در میان مواد غذایی، بیش از همه قیمت لبنیات و تخم‌مرغ طی یک ماه گذشته گران شده و نرخ تورم آن طی یک ماه حدود ۹ درصد افزایش یافته است. به طور متوسط، چیزی حدود ۳درصد هزینه‌های خانوار در ماه صرف خرید شیر و پنیر و تخم‌مرغ می‌شود. بعد از آن، بیشترین تورم ماهانه با نرخ ۳ .۸درصد، مربوط به گروه «روغن و چربی‌ها» است؛ یکی از ضروری‌ترین اقلام سفره غذایی خانوار که طی ماه‌های گذشته تبدیل به گرفتار یک بحران تمام‌عیار بوده است.
البته در گزارش مرکز آمار ایران، برخی اقلام مانند انواع گوشت (سفید و قرمز) و سبزیجات به نسبت آذر ماه کاهش قیمت داشته‌اند. تورم ماهانه گوشت (قرمز و سفید) منفی هفت درصد و تورم سبزیجات حدود منفی یک درصد محاسبه شده‌اند که باید دید چه‌قدر با واقعیت سازگاری دارد.
بازخوانی گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد در هفته نخست دی ماه گزارش‌های پراکنده‌ای درباره افزایش قیمت گوشت و در هفته آخر گزارش‌هایی درباره افزایش قیمت مرغمنتشر شده است.
مرکز آمار ایران مدعی است گزارش‌های شاخص بهای کالا و خدمات دقیق و درست است اما بسیاری با تردید به صحت آمارهای رسمی تورم نگاه می‌کنند. باید منتظر ماند تا طی روزهای آینده مرکز آمار قیمت متوسط اقلام خوراکی را منتشر کند. آن وقت می‌توان به طور مثال تورم منفی قیمت گوشت و مرغ را با قیمت‌های بازار مقایسه و راستی‌آزمایی کرد و دید آن‌چه تحت عنوان آمار رسمی منتشر شده، چه‌قدر دقیق و درست است.
