به یاد جبار باغچه بان بنیانگذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان

۴ آبان، سالروز درگذشت معلم مبتکر و روشنفکر بزرگ آذربایجان، جبار باغچه‌بان، بنیانگذار نخستین کودکستان و نخسین مدرسه‌ی ناشنوایان و همچنین نخستین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران است…

میرزا جبار عسگرزاده در ۱۹ اردیبهشت‌ ۱۲۶۴ در شهر ایروان، پایتخت کنونی ارمنستان امروزی به دنیا آمد.  پدرش عسگر بنا اهل تبریز به ایروان مهاجرت کرده بود و با شغل معماری و قنادی روزگار می‌گذراند. تحصيلات باغچه‌بان با اصول قديمی و در مساجد بود و در 15سالگی به خاطر مشکلات اقتصادی مجبور به ترک تحصيل گرديد و به حرفه‌ی پدر روی آورد. در دوران جوانی فقط به‌طور قاچاق در منازل به دختران درس می‌داد و از خبرنگاران روزنامه‌های قفقاز و از فکاهه‌نويسان و شاعران روزنامه‌ی فکاهه‌ی ملانصرالدين بود. 

در سال 1922 ميلادی به مديريت مجله‌ی فکاهی لک‌لک در ايروان رسيد. در جريان اذیت و اخراج بومیان آذربایجانی و مهاجرین مسلمان، قحطی و بيماری و جنگ‌های محلی، پس از فوت پدر و مادرش، در سال 1298 به طرف وطن خود راه افتاد. و بالاخره پس از گريز از چنگال چند بيماری مهلک که در آن زمان شايع شده بود و پس از قطع انگشتان پايش، برای رهايی از مرگ حتمی، به مرند رسيد. در مدرسه‌ی دولتی احمديه در مرند با ماهی 90 ريال در سمت آموزگاری مشغول به کار شد. به واسطه‌ی روش ابتکاری او در تدريس، در سال 1299 به موجب حکم رياست فرهنگ تبريز، به آن شهر رفته و مشغول به کار شد. در سال 1303 به دستور فيوضات، رئيس فرهنگ وقت، اولين کودکستان ايرانی را در تبريز با نام باغچه اطفال تاسيس کرد و از همان زمان نام فاميل خود را از عسکرزاده به باغچه‌بان تغيير داد. در سال 1303 خورشيدی در تبريز اولين مدرسه‌ی مختلط را در شرايطی ايجاد کرد که مردم کمتر حاضر بودند حتی پسران خود را به مدرسه بفرستند، چه برسد به آن که دختر و پسر در کنار هم تحصيل کنند. بين دانش‌آموزان اولين کلاس درس باغچه‌بان، سه کرولال هم بودند که وجود همين سه کرولال او را به فکر ايجاد مدرسه‌ی مخصوصی برای کودکان کرولال انداخت. به دنبال اين فکر در سال 1305 خورشيدی در باغچه اطفال کلاسی برای تعليم و تربيت کرولال‌ها تاسيس نمود و سه کودک را يک سال تدريس کرد.

وی در سال 1312 به تهران آمد و دبستان کرولال‌ها را تاسيس کرد و دستگاهی اختراع کرد که کرولال‌ها از طريق دندان قادر به شنيدن می‌شدند.

در سال 1322 جمعيتی به نام جمعيت حمايت از کودکان کرولال را تاسيس نمود.

باغچه‌بان برای آموزش دانش‌آموزان خود از روش‌های نو بهره می‌گرفت که با روش قدیمی که با خشونت همراه بود، بسیار تفاوت داشت.

او از سال ۱۳۰۷ خورشیدی علی‌رغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد.

یکی از کتاب‌های وی با عنوان “بابا برفی” توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.

این بزرگ‌ مرد پس از یک دوره بیماری کوتاه در چهارم آذر ۱۳۴۵، در سن ۸۱ سالگی درگذشت.

ADFMC.com