بابک قالاسی قورولتایی: اونون اهمیتی و تأثیرلری باره‌ده
بابک قالاسی قورولتایی آدی ایله تانینان حرکات گونئی‌ده ایللر بویونجا آذربایجانلی‌لارین کلیبر شهرینین یاخینلیغیندا یئرله‌شن بابک قالاسینا (باشقا آدی بذ قالاسی) توپلاشمالارینا وئریلن آددیر. ۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابیندان سونرا گونئی‌ده کوتله‌ویلشمکده اولان میللی حرکاتین باشلانغیج نقطه‌سی ساییلان بو قورولتای، اوولکی ایللرده اولدوغو کیمی اولماسا دا، هله ده داوام ائدیر. لاکین ایلک باشلانان ایللرده بو قورولتای باشقا آب-هاوا ایله کئچیریلیردی.
قورولان ایلک بابک قالاسی قورولتاییندان ۴۲ ایل کئچیر. ایران-عراق ساواشی بویونجا رنگسیزلشن بو حرکات داها سونرا هر ایل داها چوخ اینسانین ایشتیراکی ایله کوتله‌ویلشیب. بو قورولتایی ترتیب ائد‌ن شخصلر، اورادا ایشتیراک ائد‌نلرین بعضیلری آرتیق دونیالارینی دییشیبلر. لاکین او گونلرین خاطره‌لری و گله‌جک گونلرده‌کی تأثیری هله ده موباحیصه‌لره سبب اولور. عینی حالدا بابک قالاسی قورولتایی یاخین تاریخیمیزده بؤیوک بیر پروسه‌سین باشلاما نقطه‌سی کیمی گؤرونور. اونا گؤره ده تاریخیمیزی اونوتماماق و گله‌جک گونلر اوچون داها ائفئکتیو آددیملار آتماق اوچون همین ایللره قاییدیریق.
بو قورولتای هارادان باشلاندی؟ هانسی سببلره گؤره بئله بیر قورولتای تشکیل ائدیلدی؟ حاضیردا اونون اورتادان قالخماسی و یا داها ضعیف شکیلده گرچکلشمه‌سینه نه‌لر سبب اولدو؟ بو یازیدا بابک قالاسی قورولتایینین تاریخینه، اونون یارانما سببلرینه، گونئی‌ده گئدن میللی اویانیش پروسه‌سینه تأثیرلری باره‌ده دانیشاجاغیق.
بابک قالاسی قورولتایی نئجه یاراندی؟
بیرینجی و ایکینجی پهلوی دؤورلری آراسیندا یارانان میللی حکومت گونئی آذربایجان‌دا میللی طلبلرین ان یوکسک سوییه‌ده سسله‌نمه‌سی ساییلیر. لاکین نهایتده میللی حکومت ییخیلیر و بونونلا دا آذربایجان‌دا تخمیناً ۳۰ ایل عرضینده میللی طلبلر کوتله‌وی فورمادا سسلنمیر.
اینقیلاب ایللرینده یارانمیش نیسبی آزادلیق اتمسفرینده کسیلن آغاجلار یئنه چیچکله‌نمه‌یه باشلادیلار. قاداغان ائدیلمیش تورک دیلی یئنیدن کوتله‌نین شوعار دیلینه چئوریلدی. لاکین اینقیلابین یاراتدیغی فیرتینا هر شئیی تأثیری آلتینا آلمیشدی. یقین کی بو فیرتینا ساکیتله‌شه‌جک و آچیلان چیچکلر میوه وئره‌جک‌دیلر.
اینقیلابین غلبه‌سیندن تخمیناً بیر ایل یاریم سونرا ایلک بابک قالاسی قورولتایی تشکیل ائدیلیر. معین هدف اوغروندا قالایا چیخان شخصلر، تانینمیش عالیم محمد‌تقی زهتابی و یولداشلاری اولوبلار. لاکین بو عادی بیر داغچیلیق دئییل، بؤیوک بیر حرکاتین توخومونون اکیلدیی ایلک آددیم ایدی. پروفسور زهتابی‌نین بو قورولتایین بانیسی اولماسی گونئی‌ده میللی فعاللار آراسیندا قبول ائدیلمیش فاکت‌دیر.
قئید ائدیلدیی کیمی اینقیلابین فیرتیناسی آزالدیقجا میللی طلبلر یئنیدن گونده‌مه گلیردی. لاکین اونو باشلاماق، کوتله‌یه یایماق یوللاری اؤنملی‌ایدی. ائله پهلوی‌لر دؤورونده ده آز سایدا اینتئللئکتوال میللی طلبلر باره‌‌سین‌ده یازیر و یاخود دانیشیردی. اینقیلاب ایللرینده آذربایجانلی یازیچیلار یئنیدن آکتیولشمیشدیلر. آنجاق هله کی کوتله ایله یاخین علاقه یوللاری قورولمامیشدی.
۱۹۸۰-جی ایلین ایون آییندا قورولان ایلک قورولتایدا باشدا پروفسور زهتابی اولماقلا آز ساییدا اونون یاخین یولداشلاری قالایا چیخیرلار. گونئی‌لی ژورنالیست حساب ائدیر کی بابک قالاسی قورولتایلاری کوتله ایله ائلیتانین قووشدوروردو. دئمه‌لی ایلک قوروجولار بابک قالاسینی کوتله ایله یاخیندان علاقه‌لنمک اوچون سئچیبلر.
ایسلامی دؤولت باشقا بیر گرگین وضعیت یاراتمیشدی. همین ایللردن ۸ ایللیک ایران-عراق ساواشی باشلاییر و اؤلکه سوییه‌سینده یئنیدن فؤوقعلاده وضعیت یارانیر. همین واختلار زهتابی ده حبس ائدیلیر و قالا قورولتایی داوام ائتمیر. بیر ده ۱۰ ایلده‌ن سونرا قورولتایا یئنیدن داوام ائدیله‌جکدی.
داش آتماق ایله کیمسه اونون قارشی‌سینی آلا بیلمیر
اینقیلابین یاراتدیغی فیرتینا ساکیتلشدیکجه یئنی دؤولتین سیاستی داها دا آیدینلاشیردی. پهلوی‌لر دؤورونده یئریدیلن شووینیست سیاست یئنیدن رسمی قوروملارین آنا سیاست خطینه چئوریلیردی. میللی حقوقلار یئنیدن ازیلیر و فارس مدنیتی اؤلکه مدنیتی کیمی تقدیم ائدیلیردی.
توخونولماسی واجیب اولان مقام ایسه ۱۹۹۰-جی ایللرده قوزئی آذربایجان‌دا میللی آزادلیق حرکاتینین یئنیدن جانلانماسی و بونونلا دا ارمنی سلاحلی قوروپلارینین دینج آذربایجان وطنداشلارینا قارشی وحشی هوجوملاریدیر. بو وضعیت فرقلی فورماتلاردا گونئی‌ده ده اؤز عکسینی تاپیردی.
ایران‌دا ایسه زامان کئچدیکجه میللی طلبلری سسلندیره‌ن تریبونلار بوغولوردو. آذربایجانللی اینتئللئکتواللار و میللی فعاللار کوتله ایله علاقه‌یه گیرمک اوچون فرقلی صینیفلر، موهازیره‌لر تشکیل ائدیردیلر. زهتابی‌نین و باشقا عالیملرین دیل، تاریخ و دیگر موهازیره‌لرینی بونا نمونه کیمی گؤسترمک مومکوندور. لاکین داها بؤیوک کوتله‌یه یول تاپماق اوچون اونلار یئترسیز ایدی. بو ایستیقامتده قالا بؤیوک بیر تریبونا کیمی اؤنملی‌ایدی.
۱۹۹۰-جی ایللرده بابک قالاسی قورولتایی یئنیدن کئچیریلیر. بو قورولتای تیر آیینین ایکینجی جومعه و جومعه آخشاملاری بابک خرمینین آد گونو ایله برابر گرچکلشیر. بابک خرمینین آد گونو ایولون بیری‌دیر. (تیر آیینین ۱۰-دور)
۱۹۹۱-جی ایلده قالا قورولتایلاری ۱۰ ایللیک سوکوتوندان سونرا یئنیدن برپا اولور. قورولتایی برپا ائد‌ن یئنه ده اونو ایلک دفعه تشکیل ائد‌ن زهتابی و اونون کیمی یاشلی میللی فعاللار اولور. زامان کئچدیکجه بو قورولتای کوتله‌ویلشیر و آذربایجان‌نین بوتون شهرلریندن قالایا گئدنلرین سایی آرتیر.
۱۹۹۱-جی ایلده‌ن ۲۰۰۶-جی ایله‌دک اولان ۱۵ ایللیک زامان قالا قورولتایلارینین ان طنطنه‌لی ایللری اولوب. معین ائدیلمیش واختدا کلیبره دوغرو آخان کوتله‌نین قارشی‌سینی آلماق هارداسا ایمکان‌سیزایدی. پولیس قووه‌لری یوللارا پوستلار قورور، بؤیوک کوتله‌نینین جمعلشمه‌سینه مانع یارادیردی. تانینمیش میللی فعاللار قورولتایدان قاباق حبس و یا تهدید ائدیلیرلر. چوخ سایدا اینسان قورولتایدان قاباق و سونرا حبس ائدیلیردیلر. لاکین آرتیق هئچ نه اونلاری دایاندیرا بیلمیردی.
قئید ائدیلدیی کیمی قالا قورولتایین‌دا خئیلی سایدا مراسیملر کئچیریلیردی. اکثر حاللاردا کئچیریلن مراسیملر مدنیت کونتئکستینده ایدی. رقص، شعر، موسیقی وس. لاکین میللی فعاللارین خالق ایله دانیشمالاری ان واجیب مقاملاردان حساب ائدیلیر. بو دانیشیقلاردا آنا دیلینده تحصیل حاقی، اؤلکه‌ده‌کی آیریسئچکی‌لیک، قاراباغ مسئله‌سی چوخ تکرارلانان آنا مسئله‌لر‌دن ساییلیر. نتیجه‌ده میللی سؤیله‌م بؤیوک سوییه‌ده کوتلویله‌شیر، قورولتایدا جمعیته سسله‌نیردیلر.
هانسی بابک و نیه بابک؟
گونئی‌ده میللی حرکات ایچره‌ریسینده بابک خرمی و اونون آدی ایله تانینان بذ قالاسی خصوصی اهمییته مالیک‌دیر. بو مؤوقئیین خالق آراسیندا دا منیمسنمه‌سی یقین کی قالا قورولتایلاری نتیجه‌سینده باش وئریب. لاکین قورولتایین قوروجولارینین اونو سئچمه‌لری هانسی سببه گؤره اولوب؟
ایران‌دا تاریخ علمینده فارس اولمایان تاریخی شخصلر اؤزلری ایله ایکی‌لیک داشیییرلار. اونلارین اصلینده ان آزی ایکی کیملیکلری وار: بیری دؤولت اینستیتوتلاری و فارس تاریخچیلیینین دستکله‌دیی کیملیک، دیگری ایسه همین شخصه عایید اولدوغو ائتنیک و میللتین وئردیی و تانیدیغی کیملیک‌دیر. رسمی تاریخچی‌لیک اونو خائن حساب ائدیرسه، فارس اولمایان میللتلرین تاریخچی‌لیگی اونو میللی قهرمان حئسابلاییر و اؤز میللتی آراسیندا سئویلمه‌ینلر ایسه اکثر حاللاردا ایران تاریخچیلیینین دوردانه‌سینه چئوریلیر.
ان آز ایکی کیملییه مالیک اولان تاریخی شخصلرین بیری ده بابک خرمی‌دیر. او ایران تاریخچیلیینده عرب و ایسلام قارشیسیندا ایرانی قوروماق ایسته‌ین قهرمان، آذربایجان تاریخچیلیینده ایسه داها چوخ موستملکه‌چیلرین قارشیسیندا دوران آذربایجان اوغلودور.
بابک قالاسی قورولتایلارینین قوروجولاری آذربایجان روایتی ایله بابکی اؤنه سوره‌رک، دومینانت تاریخچیلیین قارشیسینا چیخیبلار. عینی حالدا اونلار بابکی عرب و ایسلام دوشمه‌نی کیمی یوخ، یالنیز وطنی قورویان قهره‌مان کیمی تقدیم ائدیبلر.
بابک قالاسینین سئچیلمه‌سینده باشقا مقاملار دا اولا بیلر. لاکین نتیجه اعتباری ایله بابک خرمی آذربایجان و ایران روایتلرینی آییران ان باریز شخص کیمی اورتادادیر.
قورولتای نیه رنگسیزلشیر و حاضیرکی وضعیتی
بابک قالاسی قورولتایی تخمیناً ۱۵ ایل طنطنه ایله باش توتوب. ۲۰۰۶-جی ایلده ایسه قالایا گئدن بوتون یوللار پولیس قووه‌لری طرفیندن باغلاندیقجا، قالایا یوکسلمک ایمکان‌سیز اولور. بیر ایل اولده آغیر تدبیرلر کئچیریلیب لاکین نهایتده قالایا یوکسه‌لنلر سرحدلری آشیب کئچیبلر. لاکین بو ایل سیرا خیابانلاردا ایدی.
همین ایلده گونئی‌ده یوز مینلرین ایشتیراکی ایله اعتراض آکسییالاری گرچکلشمیشدی. ان آزی ۱۲ شخص گولـله ووروشو نتیجه‌سینه جانینی ایتیریب، چوخ ساییدا اینسان ایسه حبسده ایدی. ۲۰۰۶-جی ایلده‌ن باشلایاراق قالا قورولتایی رنگسیزلشیر.
۲۰۰۶-جی ایلین اعتراض آکسییالاری دؤولته ده میللته ده گئنیش تاثیرلر بوراخیر. ایللرله توپلاشان عذابلار بومبا کیمی پاتلاییب، آردینجا ایسه آغیر ساکیت‌لیک گتیریر. داها سونراکی ایللرده ایسه کیچیک میقیاسلی آکسییالار ائدیلیر. ان واجیب مقام ایسه تراختور فوتبول کومانداسینین اؤلکه‌نین یوکسک لیقاسینا گلمه‌سی ایدی. تراختورون یوکسک لیگ‌ده اویناماسی، میللی حرکاتی دا یاشیل مئیدانچالارا ساری یؤنلندیردی.
داها سونراکی ایللرده ایسه سوسیال مئدییانین یایغینلاشماسی ایله هر شخص بیر تریبونایا چئوریلدی. بونونلا دا قورولتایلارین فاکتیکی اولاراق گؤزله‌نیلن فونک‌سییاسی اورتادان قالخدی. حاضیردا دا قئید ائدیلدیی تاریخده قورولتای تشکیل ائدیلیر لاکین اوولکی ایللرله موقاییسه ائدیله بیله‌جک سووییه‌ده اولمور.
