بابک شاهد ; برندا شافرین “ایران، ساده‌جه فارس‌دان عبارت دئییل: اسلام جمهوریتینده ائتنیک سیاستلر” یازیسینا انتقادی باخیش
سون گونلرده آمریکا̍دا فعالیت ائدن “دموکراسیلری ساوونما بنیادی” برندا شافر طرفیندن یازیلان “ایران، ساده‌جه فارس‌دان عبارت دئییل: اسلام جمهوریتینده ائتنیک سیاستلر” آدیندا بیر یازی یایینلادی. بو یازیدا ایران‌دا ائتنیکلرین چئشیدلی اؤزللیکلری و سیاسی دوروملاری اینجه‌لنیرکن ان چوخ گونئی آذربایجان تورکلویو اوزرینده بحثلر آپاریلمیشدیر. یازی‌نین گنل چرچیوه‌‌سی گونئی آذربایجان تورکلری‌نین سیاسی و توپلومسال ایستکلر و فعالیتلرینی قاپساسا دا دقتله اوخوندوغوندا بعضی آچیق یانلیشلار گؤزه چارپیر. بو یانلیشلار یا یازارین یازدیغی قونو حاقیندا بیلگیسیزلیگیندن و یئترلی آراشدیرما یاپماماسیندان یا دا بللی سیاسی آماجلاری دقته آلاراق وار اولان گرچکلری اولدوغو کیمی یازماییب چارپیتماسیندان قایناقلانیر. بو یانلیشلار هرهانسی سببدن قایناقلانیرسا قایناقلانسین، بوگون گونئی آذربایجان جوغرافیاسیندا جانلی بیر سیاسی و توپلومسال سؤیلم اولاراق اورتادا اولان تورک میلّیتچیلیگی سؤیلمی و گونئی آذربایجان توپلومونا حاکیم اولان سیاسی گرچکلرله اؤرتوشمور. بو انتقادی یازیدا برندا شافر طرفیندن قلمه آلینان و گونئی آذربایجان‌ین سیاسی و توپلومسال گرچکلری ایله اؤرتوشمه‌ین بو یانلیشلار انتقادی باخیش آچیسی ایله قلمه آلینمیشدیر.
ایلک اولاراق و انتقادلارا گئچمه‌دن اؤنجه بو مسئله دقته آلینمالیدیر کی، هر نه قدر گونئی آذربایجان‌دا وار اولان تورک میلّیتچیلیگی ایله ایلگیلی یازیلار خارجی دیللر اؤزللیکله ده انگیلیزجه اولاراق یایینلانیرسا مثبت بیر آددیمدیر و گونئی آذربایجان تورکلویونون انگیلیزجه قایناقلارا گئچمه‌سینده فایدا واردیر. نئجه کی، گئچمیش ایللرین عکسینه بوگون چئشیدلی سایتلار و مرکزلر طرفیندن ایران‌ین ائتنیک مسئله‌سی اؤزللیکله ده گونئی آذربایجان تورکلویو ایله ایلگیلی فرقلی یازیلار، آنالیزلر و خبرلرین یایینلانماسینا شاهید اولوروق و برندا شافرین یازدیغی بو یازی دا بو آنالیزلردن بیری‌دیر. فقط بو یازیلارین بیرچوخوندا بعضی اورتاق آخسارلیقلار سؤز قونوسو اولور و گرچک دورومو یانسیتمیر. بو آخسارلیقلار برندا شافرین یازیسیندا داها آز گؤرونسه و شافر گونئی آذربایجان تورکلری‌نین ائتنیک ایستکلرینی اؤنه چیخارماغا چالیشسا دا اؤنملی یانلیشلاری اولموشدور.
شافرین بو یانلیشلاری‌نین باشیندا گونئی آذربایجان تورکلری‌نین ائتنیک آدینی آذربایجانلی اولاراق یازماسی گلیر. شافر یازی‌نین گیریشینده آذربایجانلیلارین، آذربایجان تورکلری، آذری‌لر و آذری تورکلری کیمی اصطلاحلارلا آنیلدیغینی یازیر، آنجاق اؤزو آذربایجانی اصطلاحینی ایشلتمه‌یی سئچیر. آذربایجانلی اصطلاحی تک باشینا و اؤز اؤزلویونده یانلیش بیر اصطلاح دئییل و دوغرودور، آنجاق ائتنیک باشلیغی آلتیندا اله آلیندیغیندا بیلیمسل بیر اصطلاح اولمور. چونکو آذربایجانلی بیر جوغرافیایا دلالت ائتدیگی اوچون ائتنیک تانیمینا سیغمیر و تورک اصطلاحی داها دوغرودور. نئجه کی، ایران‌ین باشقا ائتنیکلری اوچون ائتنیک آدلارینی ایشله‌دیب. بورادا تورک ائتنیگی‌نین ساده‌جه ایران‌دا اولمادیغی یا دا ایران‌دا قاشقای، خوراسان و تورکمن تورکلری‌نین یاشادیغینی دا دقته آلاراق آذربایجان تورکلری یا دا گونئی آذربایجان تورکلری اصطلاحینی بو آیریمی گؤزتمک اوچون ایشله‌ده بیلردی و آذربایجانلی‌لیغی بیر ائتنیک اولاراق تانیملاماق دوغرو و بیلیمسل دئییل. یعنی آذربایجانلی اولماق دوغرو بیر اصطلاحدیر، آنجاق ائتنیک کیملیک اولاراق قوللانیلدیغی زامان یا تورک یا دا آذربایجان تورکو اولاراق ایشله‌دیلمه‌سی بیلیمسل اولور (شافرین چالیشماسیندا باخین صفحه: 11).
شافرین یازیسیندا یانلیش اولان ایکینجی اؤنملی مسئله آذربایجان تورکلری‌نین نفوسو ایله ایلگیلی وئردیگی رقملردیر. شافر، بو قونودا چئشیدلی قایناقلارین اولدوغونو یازسا دا، ایران جمعیتی‌نین ساده‌جه یوزده 23-ونون آذربایجان تورکلریندن اولوشدوغونو یازیر و اوستانلارین نفوسونو یازدیغی زامان دئییر کی دوغو آذربایجان، باتی آذربایجان، اردبیل و زنجان اوستانلاری‌نین هر بیری‌نین ان آز یوزده 50-سی آذربایجان تورکلریدیر. بورادا ان آز کلمه‌سینی استفاده ائتمه‌سی بو سوالی یارادیر کی، قالان یوزده 50-سینی هانسی ائتنیک اولوشدورور. اؤرنک اوچون شرقی آذربایجان‌ین یوزده 97-سی‌نین آذربایجان تورکلریندن اولوشدوغونو هرکس بیلیر وایران‌ین رسمی آچیقلامالاری دا بونو دئییر. آنجاق”دوغو آذربایجان‌ین ان آز یوزده 50-سی آذربایجان تورکلریندن اولوشور” جمله‌سی بیلیمسل بیر جمله اولماماقلا بیرلیکده بو ذهنیتی یارادیر کی ائله بیل قالان یاریسینی باشقا بیر ائتنیکقروپ اولوشدورور (شافرین چالیشماسیندا باخین صفحه: 11).
شافرین چالیشماسیندا یانلیش اولان مسئله باتی آذربایجان اوستانیندا وار اولان تورکلر و کوردلر آراسینداکی جمعیتی دنگه و ائتنیک رقابت ایله ایلگیلی سوندوغو یانلیش بیلگیلردیر. شافرین بوراداکی یانلیشی ساده‌جه جمعیت قونوسویلاسینیرلی قالمیر و چالیشمانین 24-ونجو صفحه‌سینده بئله یازیر کی، ایران دؤلتی باتی آذربایجان‌دا کوردلر و تورکلر آراسینداکی اختلافی قوللانیر و شدتلندیریر. نئجه کی، کوردلری باسدیرماق اوچون پولیس و امنیت قوه‌لرینده اؤنجه‌لیکله تورکلری استخدام ائده‌رک تورکلرین الی ایله کوردلری باسدیریر. حالبوکی باتی آذربایجان‌داکی دوروم دقته آلیناراق بونون دوغرو بیر تثبیت اولمادیغی آچیقدیر. نئجه کی، باتی آذربایجان‌دا کورد تروریست اؤرگوتلر و کوردچو قروپلارلا ان اؤنده مجادله ائدن گوونلیک سیستمی سپاه پاسداران‌ین استخدامیندا اولان کورد ائتنیگینه منسوب انسانلاردیر و کوردچو قروپلارین سیاسی ادبیاتیندا بو انسانلار اوچون “جاش” کلمه‌سی قوللانیر. نئجه کی، بیرچوخ کوردچو قروپ، کوردلرین بؤلگه‌ده‌کی ان بؤیوک دوشمنی‌نین سپاه پاسداران‌ین خدمتینده اولان “جاش” کوردلر اولدوغونو و ایران مرکزی دؤلتی‌نین بو جاشلار واسطه‌سی ایله کوردلری باسدیردیغینی دیله گتیریرلر. نئجه کی، کوردلری بؤلگه‌ده باسدیران ان اؤنملی گوونلیک اولوشومو حمزه سیدالشهدا قرارگاهینا باغلی اولان و کوردلردن اولوشان مسلمان کورد پیشمرگه‌لر عسگری اولوشومودور. بو دورومدا مرکزی دؤلتین ساده‌جه تورکلرین کوردلری باسدیردیغینی یازماق بیلیمسل بیر یاناشما دئییل.
سون اولاراق دا برندا شافرین آنالیزینده گؤرونن ان اؤنملی اکسیکلیک ایشلتدیگی قایناقلاری داغینیق بیر بیچیمده ایشلتمه‌سی، بو قایناقلاری دوزگون بیر شکیلده آچیقلاماماسی و بو داغینیق قایناقلاری سیستماتیک بیر باخیش آچیسی ایله سونوجا باغلایاماماسی‌دیر.
سونوج اولاراق برندا شافر̍ین قلمه آلدیغی “ایران، ساده‌جه فارس‌دان عبارت دئییل: اسلام جمهوریتینده ائتنیک سیاستلر” یازیسی‌نین ان اؤنملی اکسیکلیکلری باتی آذربایجان باشدا اولماق اوزره ایران‌دا یاشایان آذربایجان تورکلری و باشقا تورک توپلولوقلارین نفوسونون یانلیش وئریلمه‌سی، آذربایجانلی‌لیغین بیر ائتنیک کیملیک اولاراق قبول ائدیلیب تورکلویون اونودولماسی و تورک-کورد مسئله‌سینده کوردلرین اؤنه چیخاریلماسی و بیلیمسل بیر باخیش آچیسی اوچون قایناق اولابیله‌جک بیرچوخ قایناغین قوللانیلماماسی و قوللانیلان قایناقلارین دا دوزگون قوللانیلماماسیدیر.
بابک شاهد- تبریز آراشدیرمالاری مرکزی
