امروزصدو سی وششمین سالگرد تولد رهبر بزرگ جهان تورک و تمامی آذربایجانیان جهان محمد امین رسولزاده ،معمار استقلال آذربایجان و اولین جمهوری دموکراتیک در جهان شرق مسلمان است.

امروزصدو سی وششمین سالگرد تولد رهبر بزرگ جهان تورک و تمامی آذربایجانیان جهان محمد امین رسولزاده ،معمار استقلال آذربایجان و اولین جمهوری دموکراتیک در جهان شرق مسلمان است. بزرگ مردی که به رهبری وی در سال 1918 جمهوری مستقل دموکراتیک آذربایجان به مرکزیت گنجه در آذربایجان شمالی تاسیس شد.
…………………………………………………………….
۳۱ ژانویه ، سالروز تولد محمدامین رسول زاده ، معمار بزرگ استقلال آذربایجان و مؤسس اولین جمهوری دموکرات در جهان شرق اسلام است .
سیاست ‌مدار اهل جمهوری آذربایجان،
محمد امین رسول‌زاده متولد ۳۱ ژانویه ۱۸۸۴ ، نخستین رئیس جمهور یک کشور در جهان اسلام است .
او از بنیان گذاران حزب مساوات ، حزب دمکرات ایران ، سردبیر روزنامه ی ایران نو و از اندیشه پردازان سوسیال دموکراسی در جنبش مشروطیت ایران بود .
در سال ۱۹۰۲ سازمان جوانان مسلمان را بنیان گذاشت که از جمله اهداف آن ، چاپ و پخش بیانیه و تبلیغ در بین کارگران کارخانه ‌ها بود و در این راستا نشریه ‌ای به نام “همت” انتشار داد که بعدها “تکامل” شد .
او در سال ۱۹۰۵ در جریان مبارزات انقلابی خود با استالین آشنا شد .
آن موقع هر دو ۲۰ ساله بودند و رسول ‌زاده به عنوان روزنامه‌ نگار کار می‌کرد .
او مقاله‌هایی را برای انواع روزنامه‌ های مخالف می‌نوشت و با گروه مساوات آذربایجان همکاری داشت .
استالین نیز در باکو بود و کارگران شرکت نفت را علیه سرمایه‌ داری و تزار سازمان ‌دهی می‌کرد .
زمانی که مقامات رسمی روسیه تلاش کردند استالین را دستگیر و زندانی نمایند ، رسول ‌زاده او را در آپارتمان شخصی ‌اش پنهان کرده و جانش را نجات داده بود .
در سال ۱۹۰۶ در روزنامه ی “قلم” مقاله می‌نوشت و آن گاه به سردبیری موقت آن رسید .
در این سال سردبیری “تکامل” را عهده ‌دار گردید .
در سال ۱۹۰۷ که عرصه بر مخالفان در روسیه تنگ شد ، به ایران آمد .
در دوران استبداد صغیر (۱۹۰۸–۱۹۰۹) ، تعدادی از اعضای حزب سوسیال دموکرات باکو از جمله محمدامین رسول ‌زاده در کنار مجاهدین تبریز به مقاومت در برابر نیروهای دولتی پرداختند .
او پس از فتح تهران (ژوئیه ۱۹۰۹) و در دوره ی دوم مشروطه ، هم راه کسانی چون سیدحسن تقی ‌زاده و سلیمان میرزا اسکندری و سید محمدرضا مساوات ، روزنامه ی “ایران نو” را انتشار دادند .
رسول ‌زاده سرمقاله ی این روزنامه را می‌نوشت .
او در ۱۳۲۸ ه‍.ق و در دومین سال انتشار آن سردبیر شد. پس از فتح تهران (ژوئیه ۱۹۰۹) و در دوره ی دوم مشروطه پس از تشکیل حزب عامیون (دموکرات) ایران به فعالیت در این حزب پرداخت ، در این دوران رسول زاده سردبیر روزنامه ی ایران نو ، ارگان رسمی کمیته مرکزی حزب عامیون بود .
ین روزنامه پیشرو برای اولین بار روزنامه‌نگاری به سبک اروپایی را در ایران آغاز نمود و به دفاع از حقوق غیرمسلمانان و معرفی اندیشه‌های سوسیالیسم پرداخت .
سرانجام رسول ‌زاده در سال ۱۹۱۱ و در کشاکش رقابت ‌ها و جدال حزب ‌های رقیب عامیون و اعتدالیون با فشار روسیه تزاری از ایران اخراج شد.
در سال ۱۹۱۱ به ترکیه رفت و به “تورک اوجاغی” از گروه‌های ملی گرای ترک پیوست .
پس از آغاز جنگ جهانی اول ، به باکو بازگشت و فعالیت خود را از سرگرفت .
در سال ۱۹۱۷ که رژیم تزاری سرنگون شد ، او زمینه را برای ایجاد کشور آذربایجان فراهم یافت .
در ۲۸ مه ۱۹۱۸ تشکیل جمهوری آذربایجان اعلام شد و رسول ‌زاده با اکثریت آراء به عنوان رهبر شورای ملی آذربایجان برگزیده شد .
در ۲۸ آوریل ۱۹۲۰ که نیروهای ارتش سرخ به رهبری سرگئی کیروف ، باکو را تصرف و جمهوری آذربایجان را ساقط کردند ، رسول ‌زاده در روستایی مخفی شد، ولی به زودی دستگیر و زندانی شد .
استالین به باکو آمده و او را از زندان نجات داد .
رسول‌ زاده با پیشنهاد و همراه استالین به مسکو رفت .
در مسکو استالین ، پست های مختلفی را به او پیشنهاد کردذ؛ ولی او هیچ ‌کدام از آن ها را نپذیرفت ، چون از سقوط جمهوری آذربایجان به دست بلشویک ها آزرده خاطر بود .
او حتی سمت مترجم رسمی دولت شوروی را نپذیرفت .
رسول ‌زاده در دانشگاه مسکو ، تاریخ و ادبیات شرق را تدریس می‌کرد .
چون شیوه ی استالین نابود کردن دوستان قدیمی بود ، رسول ‌زاده به یاری برخی از اعضای حزب مساوات ، به فنلاند گریخت و از آن جا در سال ۱۹۲۲ به ترکیه رفت .
استالین از آتاتورک خواست تا طبق قرارداد استرداد مجرمین سیاسی ، رسول ‌زاده را به شوروی تحویل دهد .
آتاتورک از رسول ‌زاده خواست تا آرام شدن اوضاع ، ترکیه را ترک کند .
رسول‌زاده به لهستان رفت و در آن جا با ژوزف پیلسودسکی رهبر لهستان دیدار کرد .
چندی بعد با دختر برادر یا خواهر پیلسودسکی ازدواج کرد .
با حمله ی آلمان به لهستان در سال ۱۹۳۹ ، رسول ‌زاده به ترکیه بازگشت .

در این زمان هیتلر برای عملی کردن نقشه ‌های بلندمدتش ، نیاز به کسانی داشت که در منطقه ی قفقاز نماینده ی او باشند .هیتلر وصف رسول ‌زاده را شنیده و تشخیص داده بود که او فرد مناسب است .
رسول‌زاده در آلمان با هیتلر دیدار کرد .
آرزوی او ایجاد کشور آذربایجان به یاری آلمان بود .
زمانی که هیتلر آماده سازماندهی ارتش خود بود ، از رسول‌زاده خواست تا برای آنان سخنرانی کند .
در سخنرانی او تنها علاقه به موضوع آذربایجان دیده می‌شد .
از این رو به او ۲۴ ساعت مهلت داده شد که آلمان را ترک کند .
رسول ‌زاده نیز به ترکیه بازگشت و در سال های پایانی براثر بیماری قند درگذشت .
او در میان شخصیت های آذربایجانی از وجهه ی بسیار بالایی برخوردار است .
فریدون آدمیت در کتاب “ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران” درباره ی او چنین نوشته‌است :
“او اندیشه‌گری است پرمایه ، با ذهنی فرهیخته و فکری منظم و منطقی . از مردان استوار و بافضیلت بود.”
در سراسر کشور آذربایجان برای بزرگ داشت رسول زاده یادبودهایی وجود دارد .
مثلا دانشگاه دولتی باکو به افتخار او نام گذاری شد و هم چنین تصویر او بر اسکناس های هزار مناتی آذربایجان بین سال های ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۶ نقش بسته بود .
منبع: کتاب جمهوری آذربایجان-چگونگی شکل‌ گیری و وضعیت آن