ابراهیم ساوالان ؛ آذر ماه و آذربایجان

آذر, ماه وقایع تلخ و شیرین است که با همه فراز و فرودهایش روز آخر باشکوهی دارد و سی آذر, روز انحلال اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل جمهوری آذربایجان و مهمترین روز تقویم ماست.

بزرگان زیادی مانند سعید راد, اوزئییر حاجیبگوف, غلامحسین ساعدی, حکیمه بلوری, جبار باغچهبان, حسن بی زردابی, حسین جاوید, محمد عابد خیابانی, حبیب ساهر, آشیق اسلام, میرزاشفیع واضح, میرزا ابراهیموف, میرزاحسن رشدیه در این ماه با زندگی وداع کردهاند و بزرگانی همچون آشیق پناه, محمدحسین مبین, نبی خزری, رشید بهبودوف و نقاش مشهور طاهر صلاحوف در این ماه دیده به جهان گشودهاند. حبیب ساهر که زندگیاش را به آذر پیوند زده و اکثر تراژدیهای خود را در این ماه سروده بود در این ماه هم از دنیا رفت و محمدتقی زهتابی, هم متولد آذر و هم مقتول آذر است.

چهارم آذر 1893 روزی است که ویلهم لودویک تامسن دانمارکی, کتیبههای ترکی باستان موسوم به کتیبههای اورخون را خوانده است و کتابهای درسی ترکی در 26 آذر 1324 به تصویب مجلس ملی آذربایجان رسیده سال بعد در همان روز, در میادین و مدارس شهرهایمان سوزانده شدند که قطعا انتخاب این روز برای آتشزدن کتابهایمان, برای آن بوده که ما روزی با عنوان روز تصویب کتب درسی ترکی در تقویم نداشته باشیم; همچنانکه 21 آذرسال بیستوچهار, حکومت ملی آذربایجان تشکیل شد و 22 آذر سال بعد قشون متجاوز وارد تبریز شد, ولی هر دوی این اتفاقات را برای بیستویک آذر مینویسند تا تلخی دومی, شیرینی اولی از بین ببرد و ما روزی برای افتخار کردن نداشته باشیم. بیست‌ویک آذر، همچنین روز تولد رضا براهنی og درگذشت حیدر علییوف اعلییوف .

نهم آذر, روز انتشار اعلامیه آیتالله شریعتمداری در مخالفت با قانون اساسی انقلاب بود که بدنبال آن خیزش بزرگی در همه شهرهای آذربایجان صورت گرفت و ششم آذر 1377 روزی است که به دستور آیتالله محسن شبستری در مراسم نماز جمعه تبریز, پرچم آمریکا را بر تن ساز آشیقی آذربایجان کرده و آتش زدند.