ابراهیم ساوالان: آذربایجان داستانلاری‌نین اساس بؤلومو محبت داستانلاریدیر
آذربایجان داستانلاری‌نین اساس بؤلومو محبت داستانلاریدیر. محبت داستانلاری حتتا سایجا قهرمانلیق داستانلاریندان دا چوخدور. سئون گنجلرین صاف و تمیز محبتی، دوز ایلقاری، صداقتی و اونلارین احوالی بو داستانلارین اساس قونوسودور. چوخ زامان اونلارا یوخودایکن بوتا وئریلیر. بوتا آلان آدام، حق عاشیقینه چئوریلیب سئودیی قیزین دالیجا یولا دوشور. یولا چیخان عاشیق، فرقلی مانعلره توش گلندن سونرا، بعضن سئوگیلیسینه قوووشور، بعضن فاجیعه ایله قوجاقلاشیر.
بو داستانلارین بیر سیراسی بللی یازارلار طرفیندن قلمه آلینمیشدیرکی اونلاردان آشیق قوربانی‌نین «عباس- گولگز» و آشیق غریب‌ین «طاهیر- زوهره» داستانی‌نی مشهوردور، اما بو داستانلارین هامیسی‌نین یارادانی، خالقین اؤزودور و اوستاد آشیقلار دا، خالق روایتلرینه دایاناراق، اونلاری یازمیشلار. اصلی -کرم داستانی باشدا اولماقلا علیخان- پری‌خانیم، صِیدی- پری، قمر- شمس و بیر چوخ محبت داستانلاریمیز واردیرکی اونلاردان بیری ده خودو- آفرین داستانیدیر.
خودو آرازین شمالیندا بیر اوغلان و آفرین آرازین جنوبوندا بیر قیز ایمیش. بعضی روایتلره گؤره، قیز عاییله‌سی، بعضی روایتلره گؤره، حاکیم گوجلر و بلکه ده خان آراز اونلارین ویصالینا مانع اولور. اونلار اوزون ایللر آرازین اوتای- بوتایینداکی اوجالیقلار و قایالارا چیخیب بیربیرینه باخیب، سونوندا داشا چئوریلیب، ائله اورداجا قالیرلار. بعضی روایتلره گؤره، اونلار آللاها «بیزی یا داشا یا دا قوشا دؤندر» دئییب آللاهین امریله داشا دؤنوبلر. بلکه ده سونراکی نسیللر او ایکی عاشیقین خاطیره‌سینه، جنوبداکی اوجالیقلارین آدینی آفرین قایالیغی و شمالداکی اوجالیقلاری خودو قایالیغی آدلاندیریب و ایکی گؤرکملی و عظمتلی هئیکلی قایالارین داشالاری اوسته قازیب، اونلاری ابدیلشدیریبلر.
هله ده خودو و آفرین هئیکللری همن اوجالیقلاردا، کؤرپو ایله سددین اورتاسی و تونئله دقیق 500 مئتیر قالان یئرده، مغرورجاسینا دایانیب، آمانسیز قایدالارا باش اَیمه‌دیکلرینه سئوینیر و خالق اوتای بوتایین ویصال یئری و میلیونلار عاشیقی بیربیرینه یئتیره‌جک کؤرپونون آدینی، خودو- آفرین کؤرپوسو قویاراق، ایکی ساحلیدن بیربیرینه باخان عاشیقلری یاشادیبلار.
