بیر آیدا ۵۰-دن چوخ تورک مدنی فعال توتوقلانیب ویا حؤکملری تصدیقله‌نیب
آذربایجان جمهورییتی ایله ارمنیستان آراسینداکی چاتیشمادان سونرا ۲۶تیر ۱۳۹۹-جی ایلده آذربایجان جمهورییتینه دستک اولاراق سوسیال شبکلرده بیر چاغیریشین یاییملانماسیندان سونرا اونلارلا آذربایجانلی سیاسی، مدنی و اؤیرنجی فعالی موختلیف شهرلرین اطلاعات و تهلوکهسیزلیک پولیسینه چاغریلدیقدان و سونرا توتوقلاندی.
آیریجا تهران، تبریز، ارومیه، زنگان، اردبیل، نقده، میانه و ماراغا اولماق اوزره ایرانین موختلیف شهرارینده کئچیریلن میتیقلرده اونلارلا وطنداش و تهلوکهسیزلیک پولیسی طرفیندن توتوقلاندیلار.
ایران‌وایرین آلدیغی معلوماتلارا گؤره، «حکیمه احمدی، یاسمین ظفری، رحیم ساسانیان، سعدالله ساسانیان، مقصود فضلی چیمن زمین، رسول رضوی تبریزده، شیوا مجرد، فرید خورشیدی، سالار طاهر افشار، سعید بهنمون و سهند بهنمون اورمیه‌ده، حمید جباری، حسین شهیدی، هادی علیشی و یعقوب مجیدی» ایسه تهرانداکی توتوقلانانلار ایچینده‌دیرلر. موختلیف شهرلرده توتوقلانانلاردان بعضیلرینین کیملیگی بارده هئچ بیر معلومات یوخدور.
ایکی کئچمیش شوروی جمهوریییتی ایللردیر کی، داغلیق قاراباغ بؤلگه‌سی اوزرینده ساواشیر. بو دفعه ایکی اؤلکه‌نین چاتیشما نؤقطه‌‌‌لری ۳۰۰کیلومتر قاراباغ بؤلگه‌سینه اوزاقلیقدا «توووز» بؤلگه‌سینده باش وئردی.
تورکیه بو موناقیشه‌ده آچیق شکیلده آذربایجان جمهوریییتینه دستک وئردی. ایرانداکی تورک فعاللاری، ایران حؤکومتی‌نین روسیه کیمی مؤوقئیی‌نین ارمنیستاندان یانا اولدوغونو و بونا گؤره ده ایرانداکی تورک شهرلرده اعتراض میتینقلری کئچیریلمیشدیر.
ایران‌وایرین مشاور وکیلی و حوقوقچو «محمد اولیایی‌فرد» ایسلام جمهوریتی قانونلاریندا خاریجی بیر اؤلکه‌یه دسته‌ک اوچون توپلانما ایله علاقه دار آنا یاسانین ۲۷-جی ماده‌سینه ایستیناد ائده‌رک، دئدی «سلاح داشیمادان توپلانمالار و یوروشلر تشکیل ائتمک ایسلامی قایدالاری پوزمادیقجا سربستدیر.» او قئید ائدیر کی، «بو میتینقلر معین بیر اؤلکه‌نین، یا دا چئوره‌نین، حیوان حوقوقلاری‌نین دستکلنمه‌سی و یا بیر صینیف و یا قروپون دستیی اوچون اولا بیلر»
محمد اولیایی‌فرد «ایران قانونلاریندا بین الخلق حادثه‌‌‌لرله علاقه دار میتینقلرین کئچیریلمه‌سی ایله باغلی کونکرئت بیر قانون اولمادیغینی» بیلدیردی. او «حؤکومتین و تهلوکهسیزلیک قوه‌لری‌نین بو میتینقلره تبکی‌سی اؤلکه‌نین بو مسئله ایله باغلی حیاتا کئچیردیگی سیاسته قاییدیر» دئدی. اونون سؤزلرینه گؤره، «بیر اؤلکه‌یه و یا معین بیر مسئله‌‌یه اولان موناسیبتیندن آسیلی اولاراق، حؤکومت بیر دؤورده میتینقلره موثبت تبکی وئره بیلر و باشقا بیر دؤورده ده کسکین و یا منفی تبکی وئره بیلرلر. بو مصلحته باغلی بیر مسئله‌‌دیر.»
۲۶تیر جوما آخشامی، ارمنیستانین تهرانداکی سفیرلیگی قارشیسیندا توتولان بیر آذربایجانلی فعال حمید جباری، محکمه پروسئسی‌نین سونونا قدر مووقتی اولاراق اوین حبس‌خاناسیندان سربست بوراخیلدی.
حمید جباری‌نین قارداش ایران‌وایره وئردیگی معلوماتدا قارداشینی قانونسوز اولاراق ۱۱گون حبسده اولماسینا توخوناراق دئدی «قارداشیم ۱۱گون مدتینده «عومومی آسایشی پوزماق» ایتهامی ایله حبس ائدیملمیشدیر. بو گونلر عرضینده ساده‌جه بیر نئچه ثانیه‌‌لیک عائلیه‌یه زنگ ائتمک اوچون ایمکان وئریبلر. بو زنگلرین بیرینده یانینداکی مامور قیشقیراراق «ساده‌جه فارسجا دانیش» دئییب تلفونو کسیبلر. حبسین بئشینجی گونونده حمیدین محکمه‌‌ده حاکمه وئردیگی جاوابلار حاکمی عصب‌لشدیردیگی اوچون حاکم «بو هله بورادا قالمالیدیر» دئییب. حبسین ایکینجی گونونده باشقا فعاللاردان آییریب اؤز دئییشلری ایله «آراشدیرماق اوچون» اوین حبس‌خاناسینین ۲۰۹ بندینه آپاریبلار. حبسی‌نین ایکینجی گونوندن حمیده، وکیللیگی اوچون آنلاشدیغیمیز وکیله محکمه گونونه قدر اونونلا گؤروش ایمکانی وئریلمه‌ییب.»
الده ائدیلن معلوماتا گؤره، ۲۶ تیر میتینقی زامانی تهرانداکی ارمنیستان سفیرلیگی اؤنونده توتولان حسین شهیدی و هادی علیشی و یعقوب مجیدی، هامیسی ۵ مرداددا معاش سندلرینی گیروو اولاراق ساخلادیقدان سونرا مووقتی اولاراق سربست بوراخیلیبلار.
تبریزده‌کی خبر منبع‌لریندن آلینان معلوماتا گؤره، ۲۶تیر ۱۳۹۸-جی ایلده آذربایجان جمهورییتی‌نین تبریزده‌کی کونسوللوغونون قارشیسیندا توتوقلانان آذربایجانلی فعاللار یاسمین ظفری، رحیم ساسانی و سعدالله ساسانی، ایکی هفته سونرا، ۸ مرداد ۱۳۹۹-جی ایلده ۱۰۰میلیون تومان گیروو ایله محکمه سونونا قدر مووقتی اولاراق سربست بوراخیلدیلار.
فعاللار محکمه‌‌نین ایلکین مرحله‌‌‌سینده «میلی تهلوکه‌‌‌سیزلییه قارشی فعالییت» و «عومومی آسایشی پوزماق» اتهامی ایله اتهام اولونورلار.
تهلوکهسیزلیک قوه‌لری طرفیندن تهدیدلر سببییله حبس ائدیلدیکدن اوچ گون سونرا، یاخینلاری طرفیندن حبسینی بیلیدیرن مقصود فضلی چیمن، ایکی هفته حبسدن سونرا ۹ مرداد جوما آخشامی گونو، تبریز حبس‌خاناسیندان موحاکیمه مدتی‌نین سونونا قدر ۱۰۰ میلیون تومان گیروو قارشیلیقیندا مووقتی اولاراق سربست بوراخیلمیشدیر. او محکمه‌‌نین ایلکین مرحله‌‌‌سینده «میلی تهلوکه‌‌‌سیزلییه قارشی فعالییت» و «عومومی آسایشی پوزماق» اتهامی ایله اتهام اولونوردو. یاخینلاری‌نین سؤزلرینه گؤره، حکیمه احمدی هله ده تبریز مرکزی حبس‌خاناسیندادیر.
کئچمیش سیاسی محبوس اولان رسول رضوی‌ده تبریز اطلاعات ایداره‌سینه چاغریلدیقدان سونرا توتوقلانیب و ۲۶تیر جوما آخشامی گونو سربست بوراخیلدی.
بنزر بیر وضعيتده اورمیه مرکزی حبس‌خاناسیندا حبس اولونان اوچ آذربایجانلی فعال، شیوا مجرد، سالار طاهر افشار و فرید خورشیدی، گیروو موقابیلینده سربست بوراخیلدیلار. ایلکین محکمه جلسه‌سینده ۲۰۰میلیون تومان گیروو ایله سربست بوراخیلماسی ایستنه‌لن خانیم شیوا مجرد، گیروو مبلغی آزالدیقدان سونرا ۲مرداد تاریخینده ۵۰میلیون تومن گیروو موقابیلینده اورمیه مرکزی حبس‌خانادان مووقتی اولاراق سربست بوراخیلدی. بو مدنی فعال «رژیمه قارشی تبلیغات»لا اتهام ائدیلیردی. بوندان اؤنجه ایکی اورمیه‌لی فعال، سالار طاهر افشار و فرید خورشیدی ده اورمیه حبس‌خاناسیندان ۵۰میلیون تومان گیروو ایله مووقتی اولاراق آزاد ائدیلمیشدیلر.
حبس اولونان آکتیویستلرین بعضیلرینین اورمیه تهلوکهسیزلیک و اطلاعات پولیسی (۹ پله) طرفیندن ایشگنجه گؤردویو باره‌ده خبرلر یاییلیب. اؤلکه‌نین قوزئی دوغوسونداکی شهرلرین بیرینده حبس اولونان بیر محبوس ایران‌وایر ایله صؤحبتینده محبوسلارا قارشی زوراکیلیغی تصدیقله‌دی:«مامورلار بعضی محبوسلارا چوخ سرت موناسیبت گؤستردیلر و حتی قادینلاردان بیری ایله بیرلیکده توتوقلانان ایکی نفری ده دؤیدولر. محکمه ایجلاسی زامانی حاکم حبس اولونانلارلا باغلی خبرلرده آدیمیزین چکیلمه‌سیندن غضبلندی.» دئدی.
یئرلی منبع‌لره گؤره، ایکی آذربایجانلی فعال سهند و سعید بهنمون ۲۶تیرده اورمیه پنج راهیندا توتولوب و جوما گونو سحر سربست بوراخیلیبلار. آدلارینین مئدیادا یاییملانماسینا ایمکان وئرمه‌ین ایکی آذربایجانلی فعالین حبسی ایله باغلی خبرلرین یاییملانماماسی و سربست بوراخیلدیقدان سونرا بعضی محبوسلارین تصدیقلنمه‌سی، حبسلرین سایینی خبرلرده اولاندان داها یوکسک اولماسی اِحتیمالینی گوجلندیردی. بونو ایران‌وایره دانیشان محبوسلاردان بیری ده تصدیقله‌دی: «توتوقلانانلارین سایی خبرلرده دئییلنلردن قات قات چوخ ایدی.»
ایران‌وایرین توپلادیغی ایستاتیستیکایا گؤره، تکجه بو ایلین ژوئیه آییندا ایرانین موختلیف شهرلرینده ۵۲آذربایجانلی تورک فعال حبس ویا محکوم ائدیلمیش و بعضیلری گیروو موقابیلینده سربست بوراخیلمیشدیر. بونونلا بیرلیکده تهلوکهسیزلیک اورقانلاری‌نین سیاسی و مدنی فعاللارین عائله‌‌‌لرینه ائتدیگی تضییق و تهدید بعضی حبس اولونانلارین آدلارینین و خبرلری‌نین یاییملانماسی‌نین قارشیسینی آلیب و بعضی محبوسلارین کیملیگی هله بیلینمیر. ایران‌وایرین خبر منبع‌لرینه گؤره، ۴۰نفره یاخین تورک آکتیویست، آذربایجان جمهورییتینه دستک میتینقلرینده ایشتیراک ائتدیکلرینه گؤره توتوقلانیب و بونلاردان ساده‌جه ۱۶نفری‌نین کیملیگی بللی اولوبدور.
سون آی ایچینده توتوقلانان فعالار ایچینده آذربایجانی فعال «شاهین برزگر»ده یئر آلماقدادیر. شاهین برزگر، ۲۱تیرده «ایسلام جمهورییتینه قارشی تبلیغات» اتهامی ایله بیر ایل حبس جزاسینا محکوم ائدیلدی. برزگر ائتنیک محبوسلارین گؤرونتولرینی یاییملایاراق، سربست بوراخیلمالارینی طلب ائتمیشدی. شاهین برزگر، کئچن ایلین آبان آیینداکی اعتراض میتینقلرینده ایشتیراک ائتمه اتهامیندان توتوقلاناراق، اوچ آیلیق حبسدن سونرا (۷۷گون گؤز آلتیندا و ۲۱گون حبسده)، محکمه‌‌نین سونونا قدر ۶۰۰ میلیون تومن وثیقه موقابیلینده مووقّتی سربست بوراخیلدی.
اؤتن ایلین آبان آییندا باش وئرن اعتراضلاردان سونرا حبس اولونان دیگر تبریزلی وطنداش «ایوب شیری»ده اینقیلاب محکمه‌‌سی‌نین بیرینجی شؤبه‌سی طرفیندن 2 ایل مدتینه تعزیری حبسه محکوم ائدیلدی.
۲۹تیرده ده تبریزلی مدنی آکتیویست «بابک حسینی مقدم»ده ۶آی حبس جزاسینا محکوم ائدیلدی.
بیر مرداد ۱۳۹۹، چارشنبه گونو، تبریزده یاشایان مترجم و اؤیرنجی آکتیویست روزبه پیری آتاسی‌نین ائوینده تهلوکهسیزلیک قوه‌لری طرفیندن توتوقلاندی. روزبه پیری «تبریز» درگیسی‌نین باش‌یازاری و ۱۳۹۸-جو ایلده تبریز آزاد بیلیم‌یوردوندا قورولموش «نوید اعتدال» آدلی مستقل اؤیرنجی تشکیلاتی‌نین قوروجوسودور. او، ۱۳۹۸آبان اعتراضلاریندا ایشتیراک ائتدیگی اوچون اوچ آیلیق جزایا محکوم ائدیلمیشدی و بوندان ایکی هفته اؤنجه تبریز حبس‌خاناسیندان آزاد ائدیلمیشدی.
بو، آبان اعتراضلاری ایله علاقه ۲۰۲۰ژوئیه‌سینده آذربایجانلی آکتیویستلره وئریلن دؤردونجو حبس حؤکمودور.
سون آیدا توتوقلانان فعالاردان بیری‌ده «یاوری سلطانی»دیر کی، ۲۳تیر ۱۳۹۹-دا «ماکو سپاهینین تهلوکهسیزلیک مامولاری» طرفیندن توتوقلانمیشدیر. او ماکو تایمز اینستاگرام صفحه‌‌‌سی‌نین مودورودور و سون ایللرده بو خبر مئدیاسیندا شهر و سوسیال مؤوضولاری اله آلمیشدیر.
آیریجا سون آی ایچینده، عباس لیسانینین، اردبیل اینقیلاب محکمه‌‌سی طرفیندن تهلوکهسیزلیک اتهامی ایله وئریلن حؤکمی اردبیل تمییز محکمه‌‌سی طرفیندن آرتیریلدی و ۱۵ایل حبس و ۲ ایل سورگون جزاسینا ديیشدیریلدی.عباس لیسانینین موراجعتی عالی محکمه طرفیندن رد ائدیلدی و حؤکم عینی شکیلده تصدیقلندی.
۳۱ تیر ۱۳۹۹دا آذربایجانلی فعالارین توتوقلانما دالغاسینین باشلادیغی زامان، علیرضا فرشی، بهنام شیخی وحمید منافی نادارلی تهراندا توتوقلاندیلار. بو توتوقلامالار بو آکتیویستلرین ۱۳۹۲-جی ایلده دونیا آنا دیلی گونو مراسیمی ایله باغلی وئریلن کسین حؤکملری ایله علاقه‌‌‌لی اولماسی اِحتیمالینی گوجلندیردی. کئچن ایل حمید منافی، اکبر آزاد، علیرضا فرشی و بهنام شیخی ایله بیرلیکده، دونیا آنا دیلی گونونده ایشتیراک ائتدیکلری اوچون تهران تمییز محکمه‌‌سی‌نین ۵۴-جو شؤبه‌سی طرفیندن هر بیری ایکی ایل حبسه و ۲ایل سورگونه محکوم ائدیلمیشدیر.
آنا دیلینده تحصیل، دیل حوقوقلاری‌نین عوموم‌دونیا بَیاننامه‌سی، ائتنیک، میلّی، دیل و دینی آزلیقلارا منصوب شخصلرین حوقوقلاری بَیاننامه‌سی، اوشاق حوقوقلاری حاقیندا کونوانسییونون ۳۰-جو ماده‌‌سی، بین الخلق پاکتین ۲۷-جی ماده‌‌سی کیمی بیر چوخ اینسان حوقوقلاری سند و موقاویله‌لرینده مدنی، سیاسی و …. حوقوقلارا توخونولموشدور.
ایسلام جمهورییتی‌نین۱۵-جی ماده‌‌سینده فارس دیلی ایله یاناشی مکتبلرده آنا دیلینده تحصیل آلماق حوقوقو دا وورغولانیر. آنجاق ایرانداکی ائتنیک و دیل آزلیقلاری آنایاسادا تثبیت ائدیلمیش عینی حوقوقدان ایستیفاده ائتمک اوچون چابالادیقلاریندا حبسه محکوم ائدیلیر.
