ایران و اسرائیل؛ از جنگ لفظی تا تهدید نظامی
جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل در حال تجربه یکی از شدیدترین درگیری‌های لفظی خود در تاریخ چهل ساله اخیر هستند. اگر تا پیش از این محور تهدیدات از طرف جمهوری اسلامی ضرورت حذف اسرائیل؛ و از سوی اسرائیل تحمل نشدن برنامه اتمی این کشور بود، حالا هر دو طرف صحبت از طرح‌هایی برای حمله نظامی احتمالی به میان می‌آورند.
***
سرتیپ «امیر حاتمی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی خطاب به مقام های اسرائیلی تهدید آن‌ها را «استیصال سگان» خوانده و گفته است که «اگر غلطی از آن‌ها سر بزند، جمهوری اسلامی تل‌آویو و حیفا را با خاک یکسان می‌کند».
آیت‌الله «خامنه‌ای» هفت سال پیش اولین بار اسرائیل را تهدید کرد که اگر خیالی برای حمله به ایران داشته باشند: «تل‌آویو و حیفا با خاک یکسان می‌شود.» حالا وزیر دفاع جمهوری اسلامی گفته است که آن تهدید «تبدیل به طرح شده و با یک اشاره فرماندهی اجرا می‌شود.»
مقام‌های اسرائیلی در هفته‌های اخیر که احتمال بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای برجام و رفع مجدد تحریم‌ها مطرح بوده، به شدت تهدیدات خود افزوده و گفته‌اند اگر لازم باشد به تنهایی «خطر هسته‌ای ایران» را کاهش می‌دهند.
«بنی گانتز» وزیر دفاع اسرائیل در تازه‌ترین تهدید گفته است که ارتش کشورش مشغول به‌روزرسانی طرح‌های مختلف حمله به تاسیسات اتمی ایران است. تهدید لفظی تند سرتیپ حاتمی در هدف قرار دادن تل‌آویو و حیفا، واکنشی به همین اظهارات است.
منشور ملل متحد که هم ایران و هم اسرائیل به آن متعهد هستند، دولت‌ها را از تهدید به استفاده از زور؛ یعنی کاری که این دو کشور روزانه مشغول آن هستند، منع کرده است؛ اما کار ایران و اسرائیل از حساسیت به چنین تهدیدهایی لفظی گذشته است.
پاییز گذشته «محسن فخری‌زاده» مرد پشت پرده برنامه اتمی ایران و از مدیران وزارت دفاع این کشور در نزدیکی تهران ترور شد. اسرائیل مطابق رویه‌ای که دولت آن دارد، دست داشتن در این ترور را رد یا تایید نکرد.
جمهوری اسلامی، به دور از تبلیغات رسمی خود اسرائیل را متهم اصلی این ترور می‌داند. فخری‌زاده فردی ارزشمند برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شد که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل ماه‌ها پیش در یک کنفرانس خبری او را یکی از ستون‌های برنامه اتمی ایران خوانده بود؛ در حالی که نام او برای افکار عمومی ایران ناشناخته بود.
چند ماه پیش از این ترور هم کارخانه مونتاژ ماشین‌های غنی‌سازی مدرن ایران در نطنز که اصلی‌ترین تاسیسات هسته‌ای این کشور است، به‌طور مشکوکی دچار انفجار شد.
ایران بر خلاف معمول اسرائیل را در دم متهم نکرد؛ احتمالا به این دلیل که چنین ادعایی به اعتبار جمهوری اسلامی در توانایی حفاظت از تاسیسات حساس خود کمکی نمی‌کرد؛ اما در ماه‌های بعد اشاراتی از سوی مقام‌های ایرانی تعبیر به آن شد که انفجار نمی‌تواند کار هیچ دولتی جز اسرائیل باشد.
رسانه‌های اسرائیلی در ماه‌های اخیر گفته‌اند که هم اسرائیل و هم ایران هدف حملات سایبری یکدیگر بوده‌اند. حمله سایبری به تاسیسات آب‌رسانی در یکی از مناطق اسرائیل و حمله سایبری اسرائیل به تاسیسات بندر شهید رجایی در جنوب ایران نشان می‌دهد که دو طرف درگیر سطحی از تهدیدات عملی‌شده غیرمسلحانه هستند.
هم‌زمان با پیروزی «جو بایدن» در انتخابات آمریکا اعلام کرده بودند که رئیس ستاد ارتش اسرائیل دستور تهیه طرحی برای «مقابله با تهدیدهای ایران» را به رکن دایره سوم ارتش اسرائیل که با نام رکن ایران شناخته می‌شود، داده است.
جمهوری اسلامی از زمان پیروزی بایدن در انتخابات و حتی پیش از آغاز به کار او سرعت توسعه برنامه اتمی‌اش را با هدف تحت فشار قرار دادن دولت جدید آمریکا برای رفع تحریم‌های ایران افزایش داده است. تهدیدات لفظی اسرائیل هم، هم‌زمان روزبه‌روز بیشتر شده است.
سابقه اسرائیل در حملات پیش‌دستانه
آنچه که تهدیدات اسرائیل علیه برنامه اتمی ایران را جدی‌تر می‌کند، سابقه آن در حمله به تاسیسات اتمی دو کشور منطقه یعنی سوریه و عراق است.
اسرائیل در سال ۱۳۸۶ خورشیدی تاسیسات هسته‌ای سوریه در «دیرالزور» را از بین برد. در اوایل جنگ ایران و عراق هم پس از آنکه نیروهای ایرانی به تاسیسات اتمی عراق که آماده دریافت اورانیوم غنی‌شده بود، حمله کردند؛ آن را هدف حملات دیگری قرار دادند که به‌طور کامل آن را از بین برد. جمهوری اسلامی احتمالا اسرائیل را دارای تجربه و انگیزه در این زمینه می‌داند و تهدیدات آن را جدی می‌گیرد.
وضعیت از جهاتی هم شبیه به دوره پیش از جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل است. هر دو طرف پیش از شروع آن جنگ که آثار آن هنوز باقی است، از روی تنش‌های لفظی و تهدیدات کلامی طرف مقابل، خود را آماده یک درگیری می‌کرد؛ اما سرانجام اسرائیل در اقدامی پیش‌دستانه به‌طور غافلگیرانه مصر را هدف حمله هوایی قرار داد. طی شش روز صحرای سینای مصر، بلندی‌های جولان متعلق به سوریه و بیت‌المقدس شرقی که تحت اداره اردن بود، به اشغال اسرائیل درآمد و خسارت گسترده‌ای به ارتش اعراب وارد شد. اشغال جولان و بیت‌المقدس شرقی هنوز ادامه دارد.
پرهیز در درگیری مستقیم و اوضاعی که هنوز تحت کنترل است
انگیزه در آن درگیری توسعه ارضی و کشورگشایی بود؛ اما تهدیداتی که جمهوری اسلامی و اسرائیل متوجه یکدیگر می‌کنند، چنین وضعیتی ندارد. از این جهت ممکن است تحولات سیاسی و تغییر ارزیابی دو کشور از طرف مقابل، این تهدید را جدی‌تر کند یا برعکس کاهش دهد.
ایران بارها تکرار کرده است که اقداماتی همچون انفجار در نطنز یا ترور فخری‌زاده را تلافی می‌کند و اسرائیل هم می‌گوید در تهدیداتی که علیه منافع این کشور در دنیا وجود دارد، نشانه‌هایی از ایران می‌بیند. تهدیدات کوچک علیه اسرائیل به طور سنتی با هدف بازدارندگی، به طور مستقیم با شدت و وسعت بسیار بالا پاسخ داده می‌شود؛ اما در برابر ایران به‌سختی بتوان گفت که این الگو تکرار شده است.
با اینکه پایگاه‌های نظامی نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه بارها از سوی نیروی هوایی اسرائیل بمباران شده و حتی گفته شده افرادی از ایران کشته شده‌اند؛ اما چنین عملیاتی هنوز در آسمان ایران صورت نگرفته است و از درگیری نظامی مستقیم با جمهوری اسلامی پرهیز شده است.
تهدید جمهوری اسلامی یعنی از بین بردن تل‌آویو و حیفا هم گرچه در ظاهر شدیدتر از تهدید اسرائیل یعنی از بین بردن تاسیسات اتمی است؛ اما در بطن خود تلاش برای کنترل تنش دارد. سرتیپ حاتمی در تهدید تازه خطاب به اسرائیل اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای را تکرار کرده که «رژیم صهیونیستی دشمن اصلی ما نیست، رژیم صهیونیستی در حدی نیست که با جمهوری اسلامی دشمنی کند.»
پیام جمهوری اسلامی به اسرائیل در نبود مسیر‌های دیپلماتیک متعارف، عمومی اما صریح است. بین بردن دو شهر اسرائیل کشوری که تامین‌کننده بخشی از نیازهای نظامی ایران در جنگ با عراق بود، صرفا «واکنش» به اقدام نظامی آن علیه تاسیسات هسته‌ای خواهد بود، نه یک اقدام «پیشگیرانه» یا حتی «پیش‌دستانه».
iranwire
