ابراهیم ساوالان: سریالهای ترکیه و آزادی زنان

یاشار کمال گفته بود که «عصیان خلق، تأیید عزت نفس بشر است» و اعتراض زنان و دختران به حجاب اجباری گویای رستاخیز همان عزت نفسی است که نمیخواهد زیر یوغ دیگری باشد. در اکثر داستان‌های اسرارآمیز تبریز، دختر رعیت با دیدن نحوه زندگی دختر خان، از خود میپرسد که چرا من مثل او نباشم؟ ولی پیران داستان برای سرکوب عزت نفس بیدار شده‌ی او، نهیب میزنند که تو دختر رعیتی و او دختر خان است.

تاریخ روشنگری نیز چنین است. دانشجویان فرنگ دیده، از خود پرسیدند که چرا ما مثل فرنگ نیستیم؟ پیران داستان گفتند که «آنجا فرنگ است و اینجا ایران، و حاکمیت قانون و تجدد در اینجا ممکن نیست». از فرنگ برگشته‌هایی مانند مشیرالدوله، قوام‌الدوله، موقرالسلطنه و ظل‌السطان قانع شدند و طرفداران وضع موجود، همچنان برای توجیه استیلای خودشان از جمله «آنجا سوئیس است» به وفور بهره می‌برند.

اگر دختر رعیت داستان ما، زندگی خوب دختر رعیت دیگری را دیده بود، دیگر تسلیم سخنان پیران نمیشد. برای همین روشنگرانی که بجای فرنگ ترقی آذربایجان روسیه یا ترکیه را دیده بودند، تسلیم جمله «آنجا فرنگ است» نشده و گفتند که ممالک مسلمان دیگری توانسته‌اند این راه را بروند، پس ما هم میتوانیم. اقامت چهار ساله امیرکبیر در ارزروم او را پروراند. حسینخان سپهسالار پیوسته گزارش تحولات استانبول را ارسال کرده، «سرکوفت ترکان را به وزیران بی‌عرضه ایران میزد». ابوالحسنخان ایلچی، خسرومیرزا، تقیخان فراهانی، فتحعلی آخوندوف، عبدالرحیم طالبوف، محمدطاهر تبریزی، حیدرخان عموغلو، زین‌العابدین مراغه‌ای که مدتی را در باکو و استانبول سپری کرده بودند، توجیه «اینجا فرق میکند» را نپذیرفتند.

بیست سال پیش تلویزیون ایران چند سریال سوری و مصری پخش کرد و دختری سوری به نام حنانه در ذهن بینندگان ماندگار شد. حنانه روسری نداشت ولی فرق او با اوشین و سایر زنان بدون روسری تلویزیون در آن بود که آنها غیرمسلمان و فرنگی بودند و در ذهن زن سنتی جامعه، ربطی به ما نداشتند. ولی حنانه مسلمان و آزاد بود و زنان زیادی در اوایل دهه هشتاد، دخترانشان را حنانه نامیدند.

برای همین استبدادهای صد سال گذشته، روابط ما و همسایگان را هدف گرفته‌اند و شیعیگری و ایرانگرایی نیز بخاطر خصومتی که با اهل سنت، ترک و عرب دارد به ابزار استبداد تبدیل شده تا سریالهای ترکیه در ایران پخش نشود و تاجر تبریزی مانند دوره مشروطه با باکو، تفلیس و استانبول تجارت نکند که هوس آزادی زنان اسیر با تماشای زنان آزاد جوامع مسلمان دیگر، زیاد و زیادتر خواهد شد.

نویسنده: ابراهیم ساوالان